Heilsa

Hversu oft á að þvo rúmfötin?

Rúmin okkar svigna undan óboðnum gestum á borð við húðfrumur, skít og rykmaura. Við þurfum því að vera iðin við þvotta hvað rúmfötin snertir. Samkvæmt rannsóknum hafa þó fáir rykmaurar fundist á Íslandi

BIRT: 13/03/2024

Þeir sem sofa einsamlir mega trúa því að þeir eru alls ekkert einir í rúminu.

 

Sveppagró, gerlar, dýrahár, rykmaurar, frjóduft, mold, litarefni, matarleifar, húðfrumur, sviti, munnvatn, þvag og útferð úr leggöngum og endaþarmi.

 

Þessi upptalning sýnir svolítið af því sem leynist í fellingum rúmfatanna.

 

Við losum okkur við 100 lítra af svita á ári

Við missum á bilinu hálft til heilt gramm af húðflögum daglega. Stór hluti þeirra lendir á dýnunni þar sem húðleifarnar mynda sitt eigið vistkerfi sem byggir á eigin lögmálum um líf og dauða.

 

Þegar einstaklingur hefur losað sig við húð og hár til þessa vistkerfis, brjóta gerlar og sveppir niður húðleifarnar.

Ný rannsókn: Þess vegna ilma sængurfötin betur ef þau eru þurrkuð úti í sólinni

Rúmföt sem hengd eru til þerris í sólinni gefa frá sér sömu vellyktandi efni og við þekkjum frá súkkulaði, möndlum, sítrusávöxtum og rósum.

 

Þetta er ein af niðurstöðum rannsóknar sem gerð var við Kaupmannahafnarháskóla, þar sem teymi vísindamanna hugðist sýna fram á hvers vegna þvottur sem hengdur er til þerris utanhúss ilmar betur en þvottur sem hangir innandyra.

 

Rannsóknin stóð yfir í tvö ár og í henni notuðu vísindamenn handklæði úr hreinni bómull sem þvegin höfðu verið úr tandurhreinu vatni, án nokkurra kemískra efna og hengdu til þerris á þremur ólíkum stöðum: í sólinni úti á svölum, á svölum sem stóðu í skugga og á dimmri skrifstofu.

 

Með því að bera handklæðin svo saman komust vísindamennirnir að raun um að sólþurrkuðu handklæðin mynduðu ýmsar lífrænar sameindir sem lyktarfrumurnar í nefjum okkar tengja við angan af jurtum og ilmvatni, þ.e. svonefnd aldehýð og ketón.

 

Sem dæmi gáfu sólþurrkuðu handklæðin frá sér efnið nónal sem ilmar af rósum, efnið pentanal sem er að finna í kardimommum, svo og efnið oktanal sem lyktar líkt og sítróna. Vísindamennirnir greindu jafnframt efnið metýlfúran í handklæðunum en það felur í sér súkkulaðilykt.

 

Ef marka má sérfræðingana á góð anganin sennilega rætur að rekja til ljósefnafræðilegra efnahvarfa, þar sem sólarljósið eða lofttegundin óson hvarfast við efnasambönd í blautum handklæðunum.

 

Síðan éta rykmaurar gerlana og sveppina. Þeir þurfa sjálfir að gæta sín á gráðugum ránmítlum sem fá ekkert betra en vel nærðan rykmaur.

 

Þú gefur frá þér um 100 lítra af svita í rúminu ár hvert en um er að ræða raka sem sveppir þrífast vel í.

 

Rannsóknir hafa leitt í ljós að fjórar til sextán ólíkar sveppategundir lifa á hefðbundnum koddum.

  • Rykmaurar eru 0,1-0,6 mm á lengd.

 

  • Þeir eru með átta fætur og lifa í þrjá til fimm mánuði.

 

  • Kvendýrið verpir 40-80 eggjum sem klekjast út á tveimur vikum.

 

  • Rykmaurar lifa m.a. á lausum hárum og húðflögum.

 

  • Hver maður losar sig við á bilinu hálft til heilt gramm af húðflögum daglega. Það magn nægir til að sjá þúsundum rykmaura farborða í heilt ár.

 

  • Rannsókn um útbreiðslu rykmaura á Reykjavíkursvæðinu um síðustu aldamót benti þó til að rykmaurar þrífist illa hér á landi en aðeins örfáir rykmaurar fundust í þeim sýnum sem tekin voru.

Bólfélagar valda ofnæmi

Þessir óboðnu gestir í rúminu liggja ekki bara og kúra. Þeir geta haft slæleg áhrif á heilsuna.

 

Einn af hverjum sex einstaklingum er með eins konar ofnæmi og óhreinir íbúar rúmfatanna geta gegnt hlutverki ofnæmisvalda sem annað hvort valda ofnæmi ellegar magna það upp.

 

Ofnæmi getur versnað til muna ef rúmið er einn allsherjar ruslahaugur af t.d. rykmaurum og úrgangi þeirra, því við verjum um þriðjungi ævinnar í rúminu.

 

Bandarísku ofnæmis-, astma- og ónæmisfræðisamtökin mæla fyrir vikið með vikulegum þvotti sængurfata, einkum ef einhver á heimilinu þjáist af ofnæmi.

 

Aðrir sérfræðingar telja nóg að þvo sængurfötin aðra hverja viku.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Karen Kirkebæk

© CSIRO

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Náttúran

Köngulóin er sköpuð til að myrða

Lifandi Saga

Fangar í útrýmingarbúðum fölsuðu peninga fyrir nasista

Heilsa

Vísindamenn: Blóðsýni afhjúpa elliglöp 15 árum fyrir einkenni

Maðurinn

Af hverju erum við með mismunandi blóðflokka?

Alheimurinn

Bilaðasta tilraun heims: Komdu með í ferðalag til endimarka alheims

Maðurinn

Getur kláði verið smitandi?

Alheimurinn

Jörðinni var bjargað af illa tvíbura sínum

Heilsa

Fjöldi daglegra salernisheimsókna getur haft afleiðingar fyrir heilsuna

Maðurinn

Genagalli gerir albínóa hvíta

Maðurinn

Hið fullkomna morð er dautt

Lifandi Saga

Teþorstinn knésetti stórveldi

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is