Heilsa

Hversu oft á að þvo rúmfötin?

Rúmin okkar svigna undan óboðnum gestum á borð við húðfrumur, skít og rykmaura. Við þurfum því að vera iðin við þvotta hvað rúmfötin snertir. Samkvæmt rannsóknum hafa þó fáir rykmaurar fundist á Íslandi

BIRT: 13/03/2024

Þeir sem sofa einsamlir mega trúa því að þeir eru alls ekkert einir í rúminu.

 

Sveppagró, gerlar, dýrahár, rykmaurar, frjóduft, mold, litarefni, matarleifar, húðfrumur, sviti, munnvatn, þvag og útferð úr leggöngum og endaþarmi.

 

Þessi upptalning sýnir svolítið af því sem leynist í fellingum rúmfatanna.

 

Við losum okkur við 100 lítra af svita á ári

Við missum á bilinu hálft til heilt gramm af húðflögum daglega. Stór hluti þeirra lendir á dýnunni þar sem húðleifarnar mynda sitt eigið vistkerfi sem byggir á eigin lögmálum um líf og dauða.

 

Þegar einstaklingur hefur losað sig við húð og hár til þessa vistkerfis, brjóta gerlar og sveppir niður húðleifarnar.

Ný rannsókn: Þess vegna ilma sængurfötin betur ef þau eru þurrkuð úti í sólinni

Rúmföt sem hengd eru til þerris í sólinni gefa frá sér sömu vellyktandi efni og við þekkjum frá súkkulaði, möndlum, sítrusávöxtum og rósum.

 

Þetta er ein af niðurstöðum rannsóknar sem gerð var við Kaupmannahafnarháskóla, þar sem teymi vísindamanna hugðist sýna fram á hvers vegna þvottur sem hengdur er til þerris utanhúss ilmar betur en þvottur sem hangir innandyra.

 

Rannsóknin stóð yfir í tvö ár og í henni notuðu vísindamenn handklæði úr hreinni bómull sem þvegin höfðu verið úr tandurhreinu vatni, án nokkurra kemískra efna og hengdu til þerris á þremur ólíkum stöðum: í sólinni úti á svölum, á svölum sem stóðu í skugga og á dimmri skrifstofu.

 

Með því að bera handklæðin svo saman komust vísindamennirnir að raun um að sólþurrkuðu handklæðin mynduðu ýmsar lífrænar sameindir sem lyktarfrumurnar í nefjum okkar tengja við angan af jurtum og ilmvatni, þ.e. svonefnd aldehýð og ketón.

 

Sem dæmi gáfu sólþurrkuðu handklæðin frá sér efnið nónal sem ilmar af rósum, efnið pentanal sem er að finna í kardimommum, svo og efnið oktanal sem lyktar líkt og sítróna. Vísindamennirnir greindu jafnframt efnið metýlfúran í handklæðunum en það felur í sér súkkulaðilykt.

 

Ef marka má sérfræðingana á góð anganin sennilega rætur að rekja til ljósefnafræðilegra efnahvarfa, þar sem sólarljósið eða lofttegundin óson hvarfast við efnasambönd í blautum handklæðunum.

 

Síðan éta rykmaurar gerlana og sveppina. Þeir þurfa sjálfir að gæta sín á gráðugum ránmítlum sem fá ekkert betra en vel nærðan rykmaur.

 

Þú gefur frá þér um 100 lítra af svita í rúminu ár hvert en um er að ræða raka sem sveppir þrífast vel í.

 

Rannsóknir hafa leitt í ljós að fjórar til sextán ólíkar sveppategundir lifa á hefðbundnum koddum.

  • Rykmaurar eru 0,1-0,6 mm á lengd.

 

  • Þeir eru með átta fætur og lifa í þrjá til fimm mánuði.

 

  • Kvendýrið verpir 40-80 eggjum sem klekjast út á tveimur vikum.

 

  • Rykmaurar lifa m.a. á lausum hárum og húðflögum.

 

  • Hver maður losar sig við á bilinu hálft til heilt gramm af húðflögum daglega. Það magn nægir til að sjá þúsundum rykmaura farborða í heilt ár.

 

  • Rannsókn um útbreiðslu rykmaura á Reykjavíkursvæðinu um síðustu aldamót benti þó til að rykmaurar þrífist illa hér á landi en aðeins örfáir rykmaurar fundust í þeim sýnum sem tekin voru.

Bólfélagar valda ofnæmi

Þessir óboðnu gestir í rúminu liggja ekki bara og kúra. Þeir geta haft slæleg áhrif á heilsuna.

 

Einn af hverjum sex einstaklingum er með eins konar ofnæmi og óhreinir íbúar rúmfatanna geta gegnt hlutverki ofnæmisvalda sem annað hvort valda ofnæmi ellegar magna það upp.

 

Ofnæmi getur versnað til muna ef rúmið er einn allsherjar ruslahaugur af t.d. rykmaurum og úrgangi þeirra, því við verjum um þriðjungi ævinnar í rúminu.

 

Bandarísku ofnæmis-, astma- og ónæmisfræðisamtökin mæla fyrir vikið með vikulegum þvotti sængurfata, einkum ef einhver á heimilinu þjáist af ofnæmi.

 

Aðrir sérfræðingar telja nóg að þvo sængurfötin aðra hverja viku.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Karen Kirkebæk

© CSIRO

Alheimurinn

Næsti tungljeppi NASA verður hálfsjálfvirkur

Maðurinn

Vald breytir heilanum – og persónuleikanum

Maðurinn

Vald breytir heilanum – og persónuleikanum

Maðurinn

Straumur í heila hressir þunglynda

Maðurinn

Straumur í heila hressir þunglynda

Maðurinn

„Við kvefumst frekar á veturna“

Maðurinn

Hvers vegna aka Bretar á vinstri vegarhelmingi?

Náttúran

Vísindamenn varpa ljósi á taugakerfi plantna

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

7 ósannar mýtur um líkamann

Náttúran

Hvers vegna eru sólin og tunglið ekki með sama lit? 

Maðurinn

Síamstvíburar giftust og eignuðust börn

Lifandi Saga

Guðfaðir hrollvekjunnar: Edgar Allan Poe: Enn hvílir dulúð yfir meistara myrkranna

Menning og saga

Stórt nef arfur fortíðarinnar

Heilsa

Sannleikurinn um vítamín

Jörðin

Jarðskjálftar geta raskað tíma og rúmi

Jörðin

Loftslagsbreytingar munu bitna harkalegast á Kína

Náttúran

Fyrsta rándýrið kannski uppgötvað í Ástralíu

Heilsa

Átta merki þess að þú drekkir of lítið vatn

Maðurinn

7 ósannar mýtur um líkamann

Náttúran

Hvers vegna eru sólin og tunglið ekki með sama lit? 

Maðurinn

Síamstvíburar giftust og eignuðust börn

Lifandi Saga

Guðfaðir hrollvekjunnar: Edgar Allan Poe: Enn hvílir dulúð yfir meistara myrkranna

Menning og saga

Stórt nef arfur fortíðarinnar

Heilsa

Sannleikurinn um vítamín

Jörðin

Jarðskjálftar geta raskað tíma og rúmi

Jörðin

Loftslagsbreytingar munu bitna harkalegast á Kína

Náttúran

Fyrsta rándýrið kannski uppgötvað í Ástralíu

Heilsa

Átta merki þess að þú drekkir of lítið vatn

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Heilsa

Besta leiðin til að verjast lús

Heilsa

Besta leiðin til að verjast lús

Heilsa

Hversu oft á að þvo rúmfötin?

Heilsa

Hversu oft á að þvo rúmfötin?

Maðurinn

Konur finna fyrir meiri sársauka en karlar

Lifandi Saga

Fasisti stal líki Mussolinis: Hinsta ferð harðstjórans

Lifandi Saga

Fimm ástæður þess að nasistar flúðu til Suður-Ameríku

Lifandi Saga

Grínari setti London á annan endann

Vinsælast

1

Heilsa

Átta merki þess að þú drekkir of lítið vatn

2

Heilsa

Getur þvagblaðran sprungið, ef maður heldur of lengi í sér?

3

Maðurinn

Síamstvíburar giftust og eignuðust börn

4

Maðurinn

7 ósannar mýtur um líkamann

5

Náttúran

Vísindamenn varpa ljósi á taugakerfi plantna

6

Maðurinn

Vald breytir heilanum – og persónuleikanum

1

Heilsa

Átta merki þess að þú drekkir of lítið vatn

2

Heilsa

Getur þvagblaðran sprungið, ef maður heldur of lengi í sér?

3

Maðurinn

Síamstvíburar giftust og eignuðust börn

4

Maðurinn

7 ósannar mýtur um líkamann

5

Maðurinn

Vald breytir heilanum – og persónuleikanum

6

Maðurinn

Straumur í heila hressir þunglynda

Jörðin

Er mögulegt að vara við flóðbylgjum?

Heilsa

Fimm atriði sem þú ættir að þekkja til að öðlast heilbrigðari lífstíl.

Maðurinn

Samkennd. Hvað táknar það að vera fær um að sýna samkennd?

Lifandi Saga

Pöddufullur bakari Titanic lifði af á viskíi

Jörðin

Parísarsamkomulagið dautt: Það sýður upp úr hnettinum

Lifandi Saga

Hafnarborg í Texas lyftist upp um fimm metra 

Lifandi Saga

Grimmsævintýri: Bönnuð börnum

Heilsa

Blóðflokkur þinn kann að hafa áhrif á hvort þú færð heilablóðfall snemma á lífsleiðinni

Lifandi Saga

Víkingarnir voru kynþokkafullir kvennabósar

Lifandi Saga

Úkraínska og rússneska – hver er munurinn?

Maðurinn

Svona mikið vatn ættir þú að drekka á dag

Náttúran

Fólk fer oft ekki rétt að köttunum sínum

7 ósannar mýtur um líkamann

Þurfum við virkilega að bíða í heila klukkustund með að fara í sund eftir máltíð? Fáum við gigt af því að láta smella í fingrunum? Hér ætlum við að velta fyrir okkur sjö lífseigum mýtum um líkamann.

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is