Ímyndum okkur flókið stærðfræðidæmi. Formúlurnar kalla fram svita í lófunum. Við ygglum brýnnar.
Breytt staðsetning augnabrúnanna er tekin upp á myndavél. Tölva útbúin gervigreind greinir andlitsdrættina.
Ekki er unnt að notast við hvaða gervigreind sem er, heldur verður búnaðurinn að vera fær um að skilja að ygglibrún með sérstakri lögun táknar undrun og með annarri lögun, áhyggjur.
Með öðrum orðum þarf búnaðurinn að skilja hvernig okkur líður.
Árið 2029 er gert ráð fyrir að tölvur hafi yfir að ráða tilfinningagreind sem sé álíka sannfærandi og hjá mönnum.
– Ray Kurzweil, uppfinningamaður og framtíðarfræðingur
Í True Light College í Hong Kong er sviðsmyndin engin framtíðarsýn, heldur eru þar notaðar tifinninganæmar tölvur með gervigreind sem fylgja nemendum og koma auga á verkefni sem þeir eiga í basli með að leysa þannig að leiðbeinendurnir geti liðsinnt þeim.
Gervigreind hefur lesið úr upplýsingum í andlitsdráttum okkar og röddum í áraraðir en sem dæmi mætti benda á andlitsgreiningarbúnað á samfélagsmiðlum eða stafrænar hjálparhellur á borð við Siri og Alexu en nú eru tölvur einnig í þann veg að byrja að bregðast við tilfinningalífi okkar.
Tölvurnar lesa úr tilfinningum okkar og slíkt getur gagnast okkur við allt frá því að aka bíl á öruggari hátt yfir í það að hemja streitu en upplýsingarnar er jafnframt unnt að misnota, t.d. til að ráðskast með aðra.
Andlitið kemur upp um okkur
Hefðbundið tölvuforrit vinnur úr gögnum eftir sérstakri forskrift og dælir út úr sér niðurstöðunum.
Gervigreindarreiknirit (AI) eru að því leyti frábrugðin þeim hefðbundnu að þau læra með hliðsjón af þeim gögnum sem þau nota í útreikninga. AI-reiknirit getur t.d. lært að bera kennsl á tiltekið andlit á mynd.
Þessi aðferð gerir kleift að láta andlit okkar opna símann okkar, á meðan andlit annarra eru ekki tekin gild.
LESTU EINNIG
Tæknin að baki kallast gervitauganet en búnaðurinn hefur net heilans af taugafrumum sem fyrirmynd sína.
Hver einasta „stafræna taug“ reiknar út myndeiningar myndar og sendir niðurstöðurnar áfram í netið en að lokum er niðurstaðan borin saman við mynd sem vistuð er í gagnagrunninum.
Netið verður „skynsamara“ eftir hverja mynd sem það greinir. Þegar frá líður þurfa gögn ekki að fara nákvæmlega sömu leið gegnum netið til að fá út sömu niðurstöðu.
Tækni þessi nefnist vélanám og gerir það að verkum að unnt er að nota reiknirit til að bera kennsl á okkur út frá ýmsum sjónarhornum.
Tilfinninganæmar tölvur fylgja sömu rökhugsun en einblína á merki sem koma upp um tilfinningar okkar. Fyrir bragðið kallast búnaðurinn einnig „tilfinninga-AI“.
Andlit okkar koma einkum og sér í lagi upp um tilfinningar okkar. Sérhverja hreyfingu í vöðvum andlitsins er unnt að ber saman með samsafni hreyfinga-/tilfinningasamsetninga sem gervitauganet nota sem greiningarbúnað.
Ýmsar samsetningar vöðvahreyfinga svara til ólíkra tilfinninga. Sé utan- og innanverðum augabrúnum (1 og 2) lyft í senn er sennilega um að ræða meðvitaða hræðslu. Geri hræðslan skyndilega vart við sig dregur viðkomandi vöðvana á milli augnanna eilítið niður um leið (4).
Andlitið kemur upp um tilfinningar okkar
Árið 1978 þróuðu vísindamennirnir Paul Ekman og Wallace Friesen kerfið Facial Action Coding System sem skiptir svipbrigðum andlitsins í sérstæðar vöðvahreyfingar sem fela í sér vísbendingar um tilfinningar fólks.
Tilfinninga-AI er fyrir vikið svar tölvanna við samkennd mannsins.
Útvarpsbylgjur koma upp um æsingu
Við gefum tilfinningunum oft lausan tauminn þegar við keyrum. Hugsum okkur bara svokallaða „bílstjórabræði“ en með því er átt við öskureiði sem gerir vart við sig hjá annars dagfarsprúðu fólki þegar það sest undir stýri.
Bandaríska fyrirtækið Affectiva hefur þróað tilfinninganæma gervigreind sem ætlað er að hemja tilfinningar hjá bílstjórum.
Forritið fylgist með bílstjóranum með myndavélum í baksýnisspeglunum. Ef andlitsvöðvarnir herpast saman og handleggjum er veifað berst bílstjóranum aðvörun um mikla tilfinningasemi og hann getur þá ekið út í kantinn og róað sig niður.
Hins vegar er það ekki einvörðungu líkamstjáning sem kemur upp um tilfinningar.
Gervigreindarhugbúnaður varar fólk við þegar það lætur í ljós miklar tilfinningar undir stýri.
Skap okkar getur að sama skapi gefið frá sér svipuð merki og sjá okkur fyrir þráðlausri nettengingu. Vísindamenn við MIT-háskólann hafa þróað tilfinningalega AI-einingu sem þeir kalla EQ-sendi en hún sendir frá sér útvarpsbylgjur, líkt og við á um þráðlausa beininn okkar á heimilinu, þó á öðrum bylgjulengdum.
Þegar útvarpsbylgjurnar lenda á fólki safna þær nýjum upplýsingum, því andardráttur og hjartsláttur hafa áhrif á lögun bylgnanna sem oftast er endurkastað aftur í EQ-sendinn.
EQ-sendirinn gefur frá sér útvarpsbylgjur sem breyta um lögun vegna brjósthreyfinga af völdum hjartsláttar og öndunar.
Útvarpsbylgjur koma upp um geðslagið
Vísindamenn við MIT hafa þróað þráðlaust box sem notar útvarpsbylgjur til að mæla hjartslátt og andardrátt sem segir til um geðsmunina þá stundina.
1. Þráðlaust merki lendir á einstaklingnum
Sendar eru útvarpsbylgjur úr svokölluðum EQ-sendi. Bylgjurnar eru með tíðni á bilinu 5,5-7,2 gígaherts (GHz) en þess má geta að venjulegur þráðlaus netbeinir notar 2,4 eða 5 GHz. Bylgjurnar endurkastast aftur af lifandi veru.
2. Bylgjurnar eru túlkaðar
Andardráttur (grænt) og hjartsláttur (rautt) orsaka örlitlar hreyfingar í líkamanum sem hafa áhrif á lögun bylgnanna sem endurkastast og berast aftur til EQ-sendisins.
3. Reiknirit lesa úr skapinu
Gervigreindarreiknirit les úr bylgjunum og ber þær saman við gagnasafn sem hefur að geyma upplýsingar um hvaða tilfinningar samsvara tilteknum bylgjulengdum. Þannig getur reikniritið metið hvort viðkomandi er glaður eða hryggur.
Vísindamennirnir að baki EQ-sendinum hyggjast beita tækninni til að aðstoða fólk við að koma auga á fyrstu ummerki um streitu og síðan er ætlunin að EQ-sendirinn geti sjálfkrafa deyft ljósin og sett í gang róandi tónlist.
Ekkert ofangreindra dæma er neitt sem ætlunin er að beita í framtíðinni, heldur er um að ræða úrræði sem eru til staðar nú þegar.
Tilfinninganæm gervigreind sem var þróuð hjá fyrirtækinu Opsis, er þegar í notkun í Singapore þar sem henni er beitt til að aðstoða við greiningu á hugsanlegri streitu, kvíða og þunglyndi í alls 4.300 eldri borgurum. Gervigreindin greinir m.a. myndbandsupptökur af andlitsdráttum gamla fólksins. Og þetta er einvörðungu eitt dæmi.
Tilfinninganæm tölva hjálpar einhverfum
Google Glass-gleraugun sættu mikilli gagnrýni og umtali þegar þau komu á markaðinn árið 2012. Gleraugun voru bönnuð á mörgum kaffihúsum og börum, sökum þess að þau þóttu brjóta í bága við einkalíf fólks.
Gleraugun náðu aldrei neinni almennri útbreiðslu en þegar fram liðu stundir komu vísindamenn auga á ýmsa notkunarmöguleika gleraugnanna, ekki hvað síst þegar þau eru notuð í tengslum við tilfinninganæma gervigreind.
Þetta vísindateymi við háskólann Massachusetts Institute of Technology (MIT) hefur þróað hugbúnað sem les úr hugarástandi fólks með aðstoð útvarpsbylgna.
Vísindamenn við Stanford háskóla hafa útbúið Google Glass-gleraugun með tilfinninganæmu reikniriti og þess má geta að einhverf börn hafa haft gagn af notkun þeirra í daglegu lífi.
Reikniritið skrásetur andlit í umhverfinu og sendir skilaboð í formi eins konar broskarls til barnsins sem gefa til kynna tilfinningar einstaklinganna. Þessum búnaði er ætlað að gagnast einhverfum börnum í samskiptum við aðra, því þau eiga oft í mesta basli með að skilja tilfinningar annarra.
Tilfinninganæmar tölvur geta með öðrum orðum létt mörgum lífið. En þær eru þó engan veginn ófallvaltar.
Lisa Feldman Barrett, vísindakona á sviði sálfræði við Northeastern háskólann í Boston, sýndi fram á í vísindagrein sinni í fyrra að einn og sami andlitsdrátturinn getur táknar reiði, gleði eða eitthvað allt annað, allt eftir því í hvaða aðstæðum við erum hverju sinni.
Tilfinningar okkar er með öðrum orðum ekki ávallt hægt að tengja beint við tiltekna lögun andlitsvöðvanna. Meira að segja tilfinninganæmar tölvur geta misskilið andlitsdrættina, segir Barrett.
Og þegar tölvugreiningin reynist vera rétt getur greiningin verið byggð á rammskakkri heimsmynd. Rannsókn ein sem gerð var árið 2018 við háskólann í Maryland í Bandaríkjunum leiddi í ljós að tilfinninganæmar tölvur lesa iðulega neikvæðari tilfinningar en ella úr dökkum andlitum eða ljósum, jafnvel þótt vöðvahreyfingarnar séu nákvæmlega þær sömu.
Þetta gefur til kynna að Tilfinninga-AI geti greint andlit með hliðsjón af kynþáttahatri.
LESTU EINNIG
Skýringin er ofur einföld: Reikniritin eru þróuð með hliðsjón af gögnum, þ.e. myndum af andlitum og viðeigandi lýsingum. Kynþáttafordómar fyrirfinnast alls staðar og fyrir vikið lita þeir einnig gögnin.
Jafnvel þótt Tilfinninga-AI yrði algerlega skekkjulaus í hinum fullkomna heimi er engu að síður unnt að beita tækninni sem stjórntæki, t.d. í fyrirtækjum sem senda sérsniðnar sykursætar auglýsingar til fólks sem er svolítið langt niðri eða hefur þörf fyrir uppörvun. Þetta gætu að sjálfsögðu einnig verið stjórnmálaöfl sem senda sérsniðinn áróður til fólks sem sýnir að það er eilítið óttaslegið.
Óháð því hvort tilfinninga-AI verður beitt sem verkfæri til að ráðskast með tilfinningar fólks eða um verður að ræða tækni sem breytir tölvum í vingjarnlegan hjálparbúnað, þá á tæknin eftir að verða hluti af daglegu lífi okkar.
Líkt og vísindamaðurinn Rana el Kaliouby sem hefur sérhæft sig í Tilfinninga-AI, sagði í svokölluðum TED-fyrirlestri strax árið 2015:
„Öll stafrænu tækin okkar verða útbúin tilfinningaörflögu og við verðum búin að gleyma hvernig það var þegar við áttum það til að horfa illilega á tækið okkar án þess að það segði: „Svo þetta líkaði þér ekki, eða hvað?“
