Jörðin

Ofureldstöð dylur risastórt kvikuhólf

Tölvugert þrívíddarlíkan sýnir tvöfalt það kvikumagn sem talið var að dyldist undir Yellowstone-ofureldstöðinni.

BIRT: 26/08/2023

Undir Yellowstone-þjóðgarðinum í Wyoming í Bandaríkjunum er svokölluð ofureldstöð. Brjótist þar út eldgos er talið að um 90.000 manns muni láta lífið samstundis.

 

Risastórt gjóskuský mun líka teygja sig til himins og dreifa sér í allt að 1.600 km fjarlægð, byrgja fyrir sólskin og síðan kæla allan hnöttinn.

 

Einmitt af þeirri ástæðu er þessi ofureldstöð ein sú best rannsakaða í heiminum.

 

Nú hefur hópur vísindamanna hjá Kaliforníuháskóla sýnt fram á að í kvikuhólfinu undir Yellowstone-sigkatlinum leynist tvöfalt meiri hraunkvika en álitið hefur verið. Niðurstöðurnar hafa verið birtar í vísindatímaritinu Science.

Yellowstone þjóðgarðurinn ólgar af eldvirkni. Tvö kvikuhólf á milli tíu og fimmtíu kílómetra dýpi innihalda samtals tæplega 60.000 rúmkílómetra af kviku.

Yellowstone er í gríðarmiklum sigkatli sem myndast hefur við eldgos og þar undir er gríðarlega stórt kvikuhólf.

 

Sé magn kvikunnar þekkt kemur það vísindamönnum að góðu haldi við að meta hve nálægt gosi eldstöð sé komin en það er örðugt að skoða það sem er undir yfirborðinu, ekki síst ef þar ríkir 800 gráðu hiti.

 

Vísindamennirnir ákváðu þess vegna að prófa nýjar aðferðir til að komast að því hve mikil kvika leyndist undir eldstöðinni og hvernig hún lægi.

Mikið magn heitrar kviku hefur skapað einstaka náttúru með hverum og heitum uppsprettum.

Fyrir valinu varð nýþróuð sneiðmyndavinnslutækni til að greina jarðskjálftabylgjur sem greinst höfðu á árabilinu 2000-2018.

 

Til að túlka margvíslegan titring í gagnasafninu nýttu þeir sér ferli sem kallast FWI (Full Waveform Inversion) og er í sem stystu máli hugbúnaður til líkanagerðar sem gefur afar nákvæma mynd af hraða skjálftabylgna.

 

Með því að nota gríðaröfluga ofurtölvu mátti nú greina hvernig hraði mældra bylgna breyttist á mismunandi dýpi.

 

Þegar þetta var skoðað í þrívídd fékkst mun fullkomnari mynd af massanum undir Yellowstone.

Loftmynd af Grand Prismatic Spring í Yellowstone þjóðgarðinum.

Niðurstöðurnar sýndu að kvikumagnið undir Yellowstone-sigkatlinum er á bilinu 16-20% af bergmassanum. Þetta er allt upp í fjórfalt meira en fyrri áætlanir sem gerðu ráð fyrir 5-10%.

 

Þótt aukningin virðist óneitanlega mikil, hvetja vísindamennirnir fólk til rósemi. Talið er að hlutfall bráðins bergs þurfi að fara upp í 35-50% til að gos hefjist og því er ekki mikil hætta á gosi í nánustu framtíð.

 

Ofureldstöðin í Yellowstone er meðal þeirra allra stærstu sem þekktar eru. Á síðustu 2,1 milljón árum hafa einkum þrjú gos verið afar stór. Hið síðasta þeirra varð fyrir 631.000 árum.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: SØREN ROSENBERG PEDERSEN

© Clément Bardot/Wikimedia Commons. © shutterstock. © National Park Service. © Jim Peaco, National Park Service/Wikimedia Commons.

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Náttúran

Risasveppur er stærri en 100 fótboltavellir

Maðurinn

Augnlitur – hvað ræður augnlit barna?

Náttúran

Hvernig komu skordýr fram á Jörðu?

Náttúran

Kona fann stein í læk, sem reyndist vera 120 milljón króna virði

Heilsa

Viðamikil rannsókn: Tvennt getur tvöfaldað líkurnar á að lifa af krabbamein

Maðurinn

Er hægt að þreytast af fersku lofti?

Maðurinn

Læknar færa til mörkin milli lífs og dauða

Tækni

Óvinsæl flugsæti eru öruggust

Lifandi Saga

Hver var æpandi múmían?

Maðurinn

Nýleg uppgötvun: Vinsælar fæðutegundir geta hraðað öldrun

Náttúran

Gætu hafa haft rangt fyrir sér: Leyndarmál einnar hættulegustu köngulóar heims

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is