Lyf ollu því að Elvis var í lífshættu
Hinn 15. október 1973 leitaði Elvis Presley sér hjálpar. Skömmu fyrir þetta höfðu hann og Priscilla Presley skilið að skiptum eftir sex ára hjónaband og skilnaðurinn dró konung rokksins enn dýpra niður í þá lyfjaneyslu sem hann árum saman hafði stundað.
Opinbera skýringin var sú að hann væri með lungnabólgu. Það voru skilaboðin sem heimspressan fékk og trúði, þegar blaðamenn sátu um söngvarann fyrir utan sjúkrahúsið í Memphis.
„Ég vildi eiginlega ekki segja ósatt en mér fannst ég vera skuldbundinn sjúklingnum og fyrir vikið sagði ég fréttafólkinu þetta, þó svo ég vissi að það væri ekki satt“, útskýrði undirforstjóri sjúkrahússins og talsmaður þess, Maurice Elliott, mörgum árum síðar.
Sannleikurinn var hins vegar sá að það voru lyfseðilsskyld lyf sem einkalæknir Elvis Presleys að nafni George C. Nichopoulos ávísaði sem höfðu nánast dregið Presley til dauða.
Elvis hafði svartan hljóm og boðaði kynlíf
Leifturhraður frami söngvarans hófst einum tuttugu árum áður þegar framleiðandinn Sam Phillips hjá plötufyrirtækinu Sun Records í Memphis, Tennessee, loks fann það sem hann hafði leitað að: hvítan mann með mikla útgeislun sem hljómaði líkt og hann væri svartur.
Hljómurinn í blökkumannatónlistinni var nokkuð sem fyrirtækið sóttist eftir en kynþáttaaðskilnaðurinn í Suðurríkjum Bandaríkjanna gerði það að verkum að nauðsynlegt var að finna hvíta stjörnu fyrir bandaríska tónlistarunnendur sem plötufyrirtækið gæti grætt á.
Einn góðan veðurdag árið 1954, á meðan hlé var gert á upptökum dagsins, byrjaði 19 ára piltur að nafni Elvis að gantast og söng sína eigin útgáfu af laginu That‘s all right eftir Arthur Crudups. Sam Phillips hentist upp að hljóðblöndunartækjunum og setti segulbandið í gang.
Þetta er svo sannarlega öllu meira en bara „all right“. Þetta er stórkostlegt, hugsaði maðurinn og einmitt það sem heiminn fýsir að heyra, án þess beint að vita það.
Sam Phillips hafði að sjálfsögðu lög að mæla. Elvis og hljómsveit hans öðluðust miklar vinsældir um leið og haldnir höfðu verið nokkrir tónleikar. Strax ári síðar skrifaði Elvis undir stærsta plötusamning tónlistarsögunnar þegar RCA Victor Records bauð honum 40.000 Bandaríkjadala eingreiðslu. Allt gekk eins og í sögu.
Elvis tókst að sigrast á feimninni og sviðshræðslunni og árið 1956 sló hann algerlega í gegn þegar hann kom fram nokkrum sinnum í sjónvarpi.
Elvis stóð sig eins og hetja á skjánum en „æsilegar“ og „eggjandi“ mjaðmahreyfingar hans voru meira en siðsamir Bandaríkjamenn gátu sætt sig við.
Sjálfur hafði Elvis þetta um málið að segja: „Fólk heldur að ég sé kynóður. Þeir sem það segja eru bara gamlir og gramir. Ég er bara eðlilegur“. Orð söngvarans höfðu síður en svo róandi áhrif á forsvarsmenn sjónvarpsstöðvanna.
Þeir fyrirskipuðu að bannað yrði að sýna söngvarann í fullri líkamsstærð. Héðan í frá máttu sjónvarpsáhorfendur einungis horfa á efri hluta söngvarans. Elvis stóð alveg á sama. Hann hélt áfram að dansa og áhorfendur, einkum stúlkurnar, hrifust af útgeislun hans og orku.
Elvis óttaðist að standa á sviði
Þegar Elvis var á hátindi frama síns var hann kallaður í herinn. Árið 1958 var hann sendur til Þýskalands þar sem hann varði hálfu öðru ári í herbúðum.
Þar komst hann í tæri við lyf og ánetjaðist þeim. Í fyrsta skiptið var hann á æfingu þegar liðsforingi einn bauð honum amfetamín sem hann vissi að gat haldið ungum mönnum vakandi svo dögum skipti.
Amfetamín var mikið notað af hermönnum og Elvis var engin undantekning í þeim efnum.
Í Þýskalandi kynnist hann tilvonandi eiginkonu sinni Priscillu sem var kærasta hans þegar herskyldunni lauk árið 1960 og Elvis sneri aftur til Bandaríkjanna.
Honum var í lófa lagið að taka upp þráðinn sem söngvari á nýjan leik en skorti löngunina. Elvis líkaði hefðbundið og tiltölulega nafnlaust hermannalífið ljómandi vel. Hann fann enga sérstaka löngun til að stíga fæti aftur á svið frammi fyrir áhorfendum.
Þess í stað fór hann í upptökuver og tók upp nokkur af vinsælustu lögunum sínum, m.a. Are You Lonesome Tonight? og It’s Now or Never.
Plöturnar fengu stórgóða dóma og klifu hratt upp vinsældalistana og allir vildu fá Elvis á tónleikaferðlag en hann gat engan veginn hugsað sér það.
Kvikmyndafyrirtækið Paramount bauð stjörnunni ljómandi gott svar við sviðshræðslunni en þeir buðu honum sjö ára kvikmyndasamning sem fól í sér þátttöku í nokkrum kvikmyndum, þar sem öll hans vinsælustu lög yrðu leikin. Elvis samþykkti tilboðið og slapp þannig alveg við að standa á sviði næstu átta árin.
Kvikmyndirnar með Elvis nutu gríðarlegra vinsælda meðal almennings en jákvæðar undirtektir fjölmiðla létu hins vegar á sér standa. Fjölmiðlafólk þráði að sjá gamla góða Elvis aftur. – Komdu nú! Láttu skína í hæfileikana! hljóðaði boðskapurinn.
Hinn svokallaði „Milljón dala kvartett“ hjá plötufyrirtækinu Sun Records átti í mesta basli með eiturlyf. Margir hljóðfæraleikaranna fengu ávísað lyfjum sem læknir að nafni George Nichopoulos, öðru nafni dr. Nick, skrifaði upp á.
Lyfin hjálpuðu Elvis að stíga á svið aftur
Að lokum varð Elvis þreyttur á kvikmyndabransanum og þáði með þökkum boð George Nichopoulos um aðstoð við að stíga aftur á svið árið 1967.
Nichopoulus var þekktur í heimi tónlistarfólks, þar sem hann gekk undir heitinu „Lyfsalinn“ eða einfaldlega dr. Nick. Læknir þessi hafði sérhæft sig í að „hjálpa“ þekktum stjörnum gegn vænum fúlgum fjár.
Hann vissi nákvæmlega hvers konar lyfjablöndu söngvarar höfðu þörf fyrir, til þess að hafa það af að stíga á svið, ólgandi af sjálfstrausti og orku.
Endurkoma Elvis átti sér stað í skemmtiþætti á NBC-sjónvarpsstöðinni. Milljónir aðdáenda fylgdust með og útsendingin var kjörin sú sem mest áhorf hafði fengið það árið. Velgengnin kitlaði Elvis og hann hélt nokkra fámenna tónleika í kjölfarið.
Að lokum voru fjölmiðlarnir sáttir. Gagnrýnandi einn ritaði: „Það er svo kynngimagnað að sjá mann sem hefur týnt sjálfum sér og ratar nú heim aftur. Hann söng af krafti sem enginn gerir ráð fyrir að rokksöngvari hafi yfir að ráða“.
Elvis var mættur aftur á sviðið og heimurinn gat ekki hamið hrifningu sína. Kóngurinn, líkt og Elvis iðulega kallaðist, var að sama skapi glaður og beindi þakklæti sínu til dr. Nick sem hann fljótt fór að líta á sem náinn vin. Nichopoulos á sinn hátt brást við með því að neita Elvis aldrei um nokkurn skapaðan hlut. Hann lét hann hafa allar þær pillur sem hann bað um.
Skilnaðurinn hafði djúpstæð áhrif á Elvis
Elvis og Priscilla höfðu gengið í hjónaband árið 1967 og eignast dóttur saman. Hjónabandið entist hins vegar ekki.
Það var Priscilla sem gafst upp. Hún gafst upp á framhjáhaldi eiginmannsins, skapsveiflum hans, pillumisnotkun og eilífum gestagangi á heimilinu. Hún kynntist nýjum manni, að nafni Mike Stone.
Ed Parker, vinur Elvis Presleys, ritaði síðar meir í bók sína: „Sjálfsálit Elvis beið verulegan hnekki þegar konan yfirgaf hann. Hefði Priscilla bara dáið, hefði hann getað komist yfir það en að missa hana í fangið á öðrum manni má segja að hafi riðið honum að fullu“.
Í bókinni segir að Elvis hafði brotnað saman grátandi þegar hann sagði Ed Parker að þau hjónin hygðust skilja. Sumarið 1972, þ.e. sama ár og skilnaðurinn gekk í gegn, var Elvis á leiðinni í tónleikaferðalag og hámaði í sig megrunartöflur til að reyna að létta sig.
Segja má að það hafi verið verulega huggulegur söngvari sem hélt blaðamannafund í New York stuttu fyrir fyrstu tónleikana. Þar spurði einn blaðamannanna hann beint út í óframfærnina.
„Elvis, eru sáttur við ímynd þína?“
„Veistu hvað. Það er mjög erfitt að lifa lífi ímyndar“.
„Elvis, okkur er sagt að þú innst inni sért ákaflega auðmjúk og óframfærin sál“.
„Hvað áttu við með að ég sé auðmjúkur og óframfærinn?“ svaraði Elvis glottandi um leið og hann sýndi blaðamönnum gullbeltissylgjuna sína sem var metin á 10.000 dali.
Í sömu andrá stökk umboðsmaðurinn Tom Parker á fætur og sagði blaðamannafundinum lokið með orðunum: „That’s all folks!“
Elvis var orðinn algert flak – sífellt útúrdópaður, allt of þungur og með ónýta lifur.
Ofurstjarnan var dauðans matur
Misnotkun Elvis hafði aukist gífurlega og honum reyndist sífellt örðugra að leyna því að hann væri undir lyfjaáhrifum á sviðinu.
Á einum tónleikunum ráfaði hann áttavilltur um sviðið og hlaut fyrir neikvæð viðbrögð vonsvikinna áhorfendanna. Þegar kóngurinn var kominn baksviðs í hléi tók hann reiðikast:
„Ef gestirnir hegða sér ekki eins og fólk, nenni ég ekki að syngja fyrir þá oftar!” hrópaði Elvis sem fór einungis fram á sviðið að syngja síðustu lögin sökum þess að umboðsmaðurinn píndi hann til þess.
Rokkkóngurinn hafði breyst í pilluætu og óheilnæmir lifnaðarhættirnir ollu því að hann þyngdist gífurlega. Meira að segja meðlimirnir í hljómsveit hans áttu í basli með að bera kennsl á hann.
Píanóleikarinn Tony Brown lýsti þessu þannig: „Ég sá hann í búningsklefanum. Hann hékk bara á stólnum án þess svo mikið sem að geta hreyft sig. Ég hugsaði oft með mér: Af hverju hættir maðurinn ekki við þessa tónleikaferð og tekur sér árs leyfi? Ég nefndi þetta eitt sinn við hann þegar engir aðrir heyrðu til. Hann klappaði mér á öxlina og sagði: Þetta hlýtur að ganga. Hafðu engar áhyggjur“.
Elvis var sífellt á leiðinni inn og út af spítala
Sjúkrahúsdvölin árið 1973 stóð yfir í 18 daga en svo útskrifaðist Elvis. Sama kvöld fékk hann sér töflur til að slaka á.
Líkami söngvarans hafði liðið verulega fyrir töflurnar. Hann gantaðist sjálfur með lifrarsýnin sín en niðurstöðurnar voru svo sannarlega ekkert til að grínast með. Lifrin var ónýt að hluta til en Elvis hélt ótrauður áfram að nota eiturlyf og halda tónleika.
Honum reyndist ekki lengur gerlegt að stramma sig af. Slúðurblöðin létu hann hafa það óþvegið og birtu myndir af akfeitu 42 ára gamla átrúnaðargoðinu á forsíðum sínum.
Í apríl 1977 fór Elvis aftur í tónleikaferðalag, nánast beint af sjúkrahúsinu og hélt 13 tónleika á jafnmörgum dögum. Það hugnaðist honum ekki vel að hlífa sjálfum sér. Hann komst yfir að halda rúmlega eitt þúsund tónleika síðustu átta æviárin.
Hinn 17. ágúst 1977 stóð Elvis enn og aftur frammi fyrir því að fara í tónleikaferðalag en daginn áður hafði hann fundist meðvitundarlaus á baðherbergisgólfinu heima í Graceland. Hann hafði lagt allt of miklar byrðar á líkama sinn svo árum skipti. Nú hafði líkaminn endanlega gefist upp.
Nichopoulos var ákærður fyrir manndráp eftir andlát Elvis en sýknaður. Hann var sviptur læknaleyfinu en reyndar einungis í þrjá mánuði.
Að því loknu hélt hann áfram að sjá ýmsum stjörnum fyrir lyfseðilsskyldum lyfjum. Það var ekki fyrr en 1995 sem hann var sviptur læknaleyfinu í eitt skipti fyrir öll.
Lestu meira:
W.A. Harbinson: The life and death of Elvis Presley, Hollen Street Press Ltd., 1980.
Jerry Hopkins: Elvis – the final years, W.H. Allen & Co. Ltd., 1980.
Jerry Hopkins: Elvis – a biography, Simon & Schuster, 1971.
