Alheimurinn

Risapláneta við dvergstjörnu

Uppgötvun plánetu á stærð við Júpíter á braut um rauðan dvergstjörnu neyðir stjörnufræðinga til að endurskoða kenningar um myndun sólkerfa.

BIRT: 22/04/2023

Í 31 ljósárs fjarlægð er sólkerfið GJ 3512 sem talið hefur verið tvístirni sem er tvær stjörnur sem snúast hvor um aðra.

 

En nú hafa greiningar hjá Autonomusháskóla á Spáni sýnt að svo er ekki. Þarna er stór gaspláneta á braut um litla stjörnu, svonefndan rauðan dverg.

⇒ Gasrisinn er furðu nálægt stjörnunni

Ef gasplánetan GJ3512 b væri í sólkerfi okkar, væri hún innsta plánetan. Júpíter heldur sig í margfalt meiri fjarlægð frá sólinni en þarna er raunin.

1
Gasrisinn GJ3512 b teiknaður inn í sólkerfi okkar.

GJ 3512 b er næstum jafnstór og stjarnan. Þvermál þessa gasrisa er næstum 70% af þvermáli stjörnunnar sem hann snýst um,rauða dverginn.

 

GJ3512 b: 136.311 km í þvermál

Rauði dvergurin: GJ3512: 194.720 km í þvermál

2
Sólin

Júpíter er smábolti miðað við sólina Þvermál Júpíters sem er nokkru stærri in GJ 3512 b, er aðeins um tíundi hluti af þvermáli sólar.

 

Júpíter: 142.984 km í þvermál

Sólin: 1.392.000 km í þvermál

3
Merkúr

Merkúr er næst sólinni í okkar sólkerfi.

Þetta er óvenjulegt og brýtur í bága við hugmyndir manna um það hvernig gasrisar á borð við Júpíter myndast.

 

Hinn nýuppgötvaði gasrisi heitir nú GJ 3512 b og samkvæmt útreikningum vísindamannanna er massi hans a.m.k. 46% af massa Júpíters en massi stjörnunnar er hins vegar aðeins um 12% af massa sólarinnar.

 

Ögrar upprunalegum kenningum

Stærðarmunur þessara tveggja hnatta er því stórum mun minni en munurinn á sólinni og Júpíter. Gasplánetan er líka miklu nær sól sinni, raunar nær en Merkúr, sú pláneta sem næst er okkar sól. Þetta kemur stjörnufræðingunum mjög á óvart.

 

Hingað til hafa stjörnufræðingar álitið að gasrisar á borð við Júpíter myndist í tveimur áföngum.

Stjörnufræðingar við Calar Alto-stjörnuathugunarstöðina hafa reiknað út að GJ3512 b sé um 7 mánuði að fara kringum sól sína.

Í skífu úr gasi og ryki umhverfis stjörnu safnast saman kjarni úr ís og klapparefni þar til massinn er orðinn a.m.k. tífaldur massi jarðar.

 

Þá er þyngdarafl plánetunnar orðið svo sterkt að hún getur fangað og haldið þykku gufuhvolfi úr vetnis- og helíumgasi.

 

Algengara en haldið var

Tölvulíkan spænsku stjörnufræðinganna sýnir hins vegar að GJ 3512 b getur ekki hafa myndast á þennan hátt.

LESTU EINNIG

Það hefði tekið svo langan tíma að þegar kjarninn hefði loks verið fullmyndaður, hefði allt gas fyrir löngu verið horfið úr skífunni.

 

Spánverjarnir álíta að ferlið hafi tekið mun styttri tíma, skífan fallið saman og myndað kjarnann á örskömmum tíma.

 

Sé þetta rétt, gætu gasrisar við rauða dverga verið mun algengari en stjörnufræðingar hafa ímyndað sér.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Jens Matthiesen

Shutterstock

Jörðin

Vísindamenn greina vaxtarverki: Fæðuhringur eldfjallsins

Maðurinn

Ást er eintóm efnafræði

Maðurinn

Ást er eintóm efnafræði

Náttúran

Hjarta steypireyðar slær bara tvisvar á mínútu

Náttúran

Hjarta steypireyðar slær bara tvisvar á mínútu

Maðurinn

Hvaða blóðflokkur er sjaldgæfastur?

Lifandi Saga

Gestapo: Leynilögregla Hitlers olli skelfingu í Evrópu

Lifandi Saga

Getur Rússland orðið uppiskroppa með hermenn? 

NÝJASTA NÝTT

Lifandi Saga

Robert the Bruce var hinn sanni Braveheart Skotanna

Maðurinn

Samfélagsmiðlar ógna samkenndinni

Heilsa

Breytingarnar á líkamsþyngd geta leitt í ljós hættu á heilabilun

Náttúran

8 uppfinningar sem þú getur þakkað Einstein fyrir

Náttúran

Að klóna risaeðlur: Er hægt að vekja risaeðlur til lífsins?

Maðurinn

Sársauki – Hvað er sársauki?

Alheimurinn

Hvað er andefni?

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

Maðurinn

Er það skaðlegt að plokka nefhárin?

Lifandi Saga

Robert the Bruce var hinn sanni Braveheart Skotanna

Maðurinn

Samfélagsmiðlar ógna samkenndinni

Heilsa

Breytingarnar á líkamsþyngd geta leitt í ljós hættu á heilabilun

Náttúran

8 uppfinningar sem þú getur þakkað Einstein fyrir

Náttúran

Að klóna risaeðlur: Er hægt að vekja risaeðlur til lífsins?

Maðurinn

Sársauki – Hvað er sársauki?

Alheimurinn

Hvað er andefni?

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

Maðurinn

Er það skaðlegt að plokka nefhárin?

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Náttúran

Þrisvar til tunglsins og til baka aftur

Náttúran

Þrisvar til tunglsins og til baka aftur

Alheimurinn

Fullt tungl 2024 – Hvenær er tunglið fullt?

Alheimurinn

Fullt tungl 2024 – Hvenær er tunglið fullt?

Jörðin

Hversu mikið menga leikföng?

Maðurinn

Af hverju þessi ást á áfengi?

Heilsa

Er hægt að sofa of mikið?

Lifandi Saga

Hver fann upp á „kalda stríðinu“?

Vinsælast

1

Maðurinn

Einvígið: Er rafmagnstannbursti betri en venjulegur?

2

Alheimurinn

Fullt tungl 2024 – Hvenær er tunglið fullt?

3

Heilsa

Breytingarnar á líkamsþyngd geta leitt í ljós hættu á heilabilun

4

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

5

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

6

Maðurinn

Hvaða blóðflokkur er sjaldgæfastur?

1

Maðurinn

Einvígið: Er rafmagnstannbursti betri en venjulegur?

2

Heilsa

Breytingarnar á líkamsþyngd geta leitt í ljós hættu á heilabilun

3

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

4

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

5

Maðurinn

Hvaða blóðflokkur er sjaldgæfastur?

6

Jörðin

Vísindamenn greina vaxtarverki: Fæðuhringur eldfjallsins

Maðurinn

Hvernig grær brotið bein?

Maðurinn

Öfgar persónuleikans: Úthverfur eða innrænn persónuleiki

Alheimurinn

Hvað verður um orkuna frá sólarljósinu? 

Lifandi Saga

Hvað gerðu blikksmiðir fyrr á tímum? 

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Robert the Bruce var hinn sanni Braveheart Skotanna

Í Hollywood-myndinni Braveheart svíkur Robert the Bruce málstað Skota og færir Englendingum William Wallace á silfurfati til grimmilegrar aftöku. Í veruleikanum var þessi skúrkur þó hetja Skota. Þótt frelsisbarátta Skota kostaði bræður hans lífið og systur hans enduðu bak við lás og slá, gafst hinn raunverulegi Braveheart aldrei upp.

Lifandi Saga

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.