Alheimurinn

Risapláneta við dvergstjörnu

Uppgötvun plánetu á stærð við Júpíter á braut um rauðan dvergstjörnu neyðir stjörnufræðinga til að endurskoða kenningar um myndun sólkerfa.

BIRT: 22/04/2023

Í 31 ljósárs fjarlægð er sólkerfið GJ 3512 sem talið hefur verið tvístirni sem er tvær stjörnur sem snúast hvor um aðra.

 

En nú hafa greiningar hjá Autonomusháskóla á Spáni sýnt að svo er ekki. Þarna er stór gaspláneta á braut um litla stjörnu, svonefndan rauðan dverg.

⇒ Gasrisinn er furðu nálægt stjörnunni

Ef gasplánetan GJ3512 b væri í sólkerfi okkar, væri hún innsta plánetan. Júpíter heldur sig í margfalt meiri fjarlægð frá sólinni en þarna er raunin.

1
Gasrisinn GJ3512 b teiknaður inn í sólkerfi okkar.

GJ 3512 b er næstum jafnstór og stjarnan. Þvermál þessa gasrisa er næstum 70% af þvermáli stjörnunnar sem hann snýst um,rauða dverginn.

 

GJ3512 b: 136.311 km í þvermál

Rauði dvergurin: GJ3512: 194.720 km í þvermál

2
Sólin

Júpíter er smábolti miðað við sólina Þvermál Júpíters sem er nokkru stærri in GJ 3512 b, er aðeins um tíundi hluti af þvermáli sólar.

 

Júpíter: 142.984 km í þvermál

Sólin: 1.392.000 km í þvermál

3
Merkúr

Merkúr er næst sólinni í okkar sólkerfi.

Þetta er óvenjulegt og brýtur í bága við hugmyndir manna um það hvernig gasrisar á borð við Júpíter myndast.

 

Hinn nýuppgötvaði gasrisi heitir nú GJ 3512 b og samkvæmt útreikningum vísindamannanna er massi hans a.m.k. 46% af massa Júpíters en massi stjörnunnar er hins vegar aðeins um 12% af massa sólarinnar.

 

Ögrar upprunalegum kenningum

Stærðarmunur þessara tveggja hnatta er því stórum mun minni en munurinn á sólinni og Júpíter. Gasplánetan er líka miklu nær sól sinni, raunar nær en Merkúr, sú pláneta sem næst er okkar sól. Þetta kemur stjörnufræðingunum mjög á óvart.

 

Hingað til hafa stjörnufræðingar álitið að gasrisar á borð við Júpíter myndist í tveimur áföngum.

Stjörnufræðingar við Calar Alto-stjörnuathugunarstöðina hafa reiknað út að GJ3512 b sé um 7 mánuði að fara kringum sól sína.

Í skífu úr gasi og ryki umhverfis stjörnu safnast saman kjarni úr ís og klapparefni þar til massinn er orðinn a.m.k. tífaldur massi jarðar.

 

Þá er þyngdarafl plánetunnar orðið svo sterkt að hún getur fangað og haldið þykku gufuhvolfi úr vetnis- og helíumgasi.

 

Algengara en haldið var

Tölvulíkan spænsku stjörnufræðinganna sýnir hins vegar að GJ 3512 b getur ekki hafa myndast á þennan hátt.

LESTU EINNIG

Það hefði tekið svo langan tíma að þegar kjarninn hefði loks verið fullmyndaður, hefði allt gas fyrir löngu verið horfið úr skífunni.

 

Spánverjarnir álíta að ferlið hafi tekið mun styttri tíma, skífan fallið saman og myndað kjarnann á örskömmum tíma.

 

Sé þetta rétt, gætu gasrisar við rauða dverga verið mun algengari en stjörnufræðingar hafa ímyndað sér.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Jens Matthiesen

Shutterstock

Náttúran

Krabbar hafa farið sömu ferðina 17 sinnum

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Lifandi Saga

Ísraelski vígamaðurinn: Vill lifa í friði með Palestínumönnum

Maðurinn

Er hægt að verða gráhærður á einni nóttu?

Heilsa

Hrotur geta verið vísbending um hjartasjúkdóm: Einn hópur er í sérstakri áhættu

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Gæludýr koma í veg fyrir offitu og ofnæmi meðal barna

Náttúran

Hvernig bárust kettir til Ameríku?

Heilsa

Er mikið um kyrrsetu hjá þér í vinnunni? Þá getur kaffi lengt líf þitt samkvæmt stórri rannsókn.

Heilsa

Lækning gegn útbreiddum meltingartruflunum finnst í flestum eldhúsum.

Vinsælast

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

3

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

4

Jörðin

Jörðin eftir manninn

5

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

6

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

3

Jörðin

Jörðin eftir manninn

4

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

5

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

6

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Heilsa

Læknar hafa grætt heilt auga í mann

Maðurinn

Nú geta vísindamenn ráðskast með drauma okkar

Tækni

140.000 veirutegundir hafa fundist í þarmaflórunni

Maðurinn

Kornabörn þekkja móðurmálið sitt

Læknisfræði

Hvers vegna fáum við ofnæmi?

Maðurinn

Lamaður maður gengur fyrir eigin hugarafli

Lifandi Saga

Dans indíána orsakaði blóðbaðið við Wounded Knee

Heilsa

Rannsókn: Tæp skeiðfylli af þessari fitutegund daglega dregur úr hættu á heilabilun

Maðurinn

Er hollt að gefa blóð?

Tækni

Vandamál sem gat orðið aðkallandi

Maðurinn

Efnaskiptin eru stöðug frá 20 til 60 ára aldurs

Maðurinn

Er siðblindingi á vinnustaðnum þínum?

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Er sólarvörn yfirhöfuð nauðsynleg ef dvalið er í skugga mestallan daginn?

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.