Lifandi Saga

„Skoti er nakinn undir kiltinu“

Samkvæmt hefðinni á sérhver „true Scotsman“ (ekta Skoti) að vera allsber undir pilsinu. En er það virkilega rétt að Skotar hafi látið fjölskyldudjásnin dingla ber undir litríkum klæðunum eða er þetta mýta?

BIRT: 05/01/2025

Elstu skriflegar heimildir um skotapilsið eru frá árinu 1594. Þá skrifaði írski sagnaritarinn Lughaidh Ó Cléirigh um skoska málaliða á Írlandi:

 

„Það mátti greina þá frá írskum hermönnum á vopnum þeirra og klæðum. Yfirhafnir þeirra voru köflóttar og litríkar og þeir eru með belti sem liggja yfir lendarnar utan á klæðunum“.

 

Pilsið sem Lughaidh lýsti er stórt köflótt klæði sem er vafið um líkamann og haldið saman með belti eða linda. Skotar nefna það einnig „the great kilt“. Þetta er upprunalega skoska hálandapilsið og líkja má því við veglega hempu. Slík hempa eða kápa náði niður á hné karlmanna og alla leið niður á ökkla kvenna.

“Though Scots like to prance/About in their kilts wearing nae pants/ Fir the next punter make it fair/Dinnae firgit to wear a pair”

Slagorð stærsta leigusala á skoskum pilsum, þar sem hvatt er til að nærbuxur séu notaðar.

Á 18. öld kom styttra pils í staðinn fyrir stóra kiltið. Það er fest við mjöðmina og nær niður að hnjám. Samkvæmt sumum sagnfræðilegum heimildum innleidddi enski járnsmiðjueigandinn Thomas Rawlinson pilsið, enda þótti það vera heppilegra fyrir skoska vinnumenn hans.

 

Núna bera langflestir Skotar pilsið til hátíðarbrigða og þá sértaklega í brúðkaupum.

 

Eftir sem áður stendur brennandi spurningin: Eru Skotar naktir undir pilsinu?

Frönsk skopmynd frá 1815 sýnir tvær konur gægjast forvitnar undir pils skosks hermanns.

MEÐ EÐA Á MÓTI: Sannanir benda út og suður

Vanalega voru margir Skotar í síðu nærklæði sem kallast lèine cròiche og náði niður að hnjám. Því var ekki nauðsynlegt að vera í eiginlegum nærbuxum.

 

Skoskir hermenn klæddust pilsum og í skoskum herdeildum í breska hernum var bannað að vera í einhverju undir kiltinu. Sagt er að liðsforingjar hafi í fyrri heimsstyrjöldinni gengið um með spegil sem var festur á golfkylfuhaus, til að sjá hvort hermenn væru í nærbuxum.

 

Margir Skotar segjast ævinlega vera allsberir undir kiltinu. Meðal þeirra er fyrrum ökuþór í Formúlu 1, David Coulthard sem hefur sagt: „Kiltin eru ævaforn – og það sama á við um hefðina að vera ekki í nærbuxum“.

Stuttar nærbuxur eða reiðbuxur voru algengar hjá Skotum á 17. öld. Báðar hefðu hulið djásnin undir pilsinu.

 

Dansarar á skosku hálandaleikunum eru í nærbuxum þegar þeir sýna listir sínar. Sama á við um þátttakendur í hálandaleikunum, þar sem keppt er í mörgum greinum, m.a. að kasta trjástofnum og láta þá endastingast með sem mestum tilþrifum.

 

Árið 2010 sagði formaður Scottish Tartans Authority – samtökum sem berjast fyrir varðveislu skoskra þjóðbúninga – hefðina að íklæðast engum nærbuxum vera bæði „barnalega og sóðalega“.

Niðurstaða: Menn ákveða sjálfir hvort djásnin eru hulin

Sögulega séð hafa flestir Skotar klæðst einhverju undir pilsinu – þótt sumir hafi látið síða nærskyrtu nægja.

 

Það sem sagnfræðingar vita með vissu er að seint á 19. öld kom fram reglugerð þar sem skoskum hermönnum var bannað að vera í nærklæðum undir pilsinu.

 

Ekki er vitað í hve miklum mæli skoskir borgarar hafi farið eftir þeim fyrirmælum.

Skotapilsið lifði af sem hefðbundinn þáttur í einkennisbúningi Hins sameinaða konungsríkis.

Núna er hugtakið „true Scotsman“ (ekta Skoti) notað um þá menn sem eru ekki í neinu undir pilsinu. En vitað er að Skotar eru klofnir í þessu umdeilda máli.

 

Rannsókn ein sem stofnunin YouGov framkvæmdi árið 2016 sýndi að 62 prósent Skota eru í nærklæðum undir kiltinu, meðan 32 prósent þeirra eru naktir. Þannig eru Skotarnir sjálfir ekki á einu máli í þessum efnum. 

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Andreas Abildgaard

© Pompeo Batoni. © The Trustees of the British Museum. © Shutterstock. © Max Right/Imageselect.

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Jörðin

Hvenær var hnettinum skipt í tímabelti?

Maðurinn

Hve mikið gagnamagn rúmast í heilanum?

Lifandi Saga

Fimm heppnustu manneskjur sögunnar

Maðurinn

Fimm ráð vísindamanna til að lífið verði hamingjuríkara

Náttúran

Hvaða rándýr étur flest fólk?

Maðurinn

Með skönnun má spá fyrir um þunglyndi

Heilsa

Er flotsaur til marks um góða heilsu?

Maðurinn

Af hverju sjá sumir drauga en aðrir ekki?

Heilsa

10 matvæli með meira C-vítamín en appelsínur

Maðurinn

Þráhyggja tekur heilann í gíslingu

Alheimurinn

Stjörnufræðingar leita langt eftir svörum: Er líf í alheiminum?

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is