Maðurinn

Svona má þekkja sjálfsdýrkanda

Sjálfsdýrkendur, oft nefndir narcissistar, telja sig merkilegri en aðra og krefjast þess vegna stöðugrar aðdáunar frá umhverfi sínu. Rannsóknir sýna þó að þessi sjálfsupphafning er ekki endilega bara neikvæð, þar eð hún getur gert sjálfsdýrkandanum auðveldara að standast tvo sjúkdóma.

BIRT: 24/03/2023

Hvað er sjálfsdýrkandi?

 

Hugtakið er oft notað án mikillar umhugsunar um fólk sem er mjög upptekið af sjálfu sér og hrokafullt.

 

En narcissismi er hins vegar geðröskun sem flokkast undir „aðrar persónuleikatruflanir“ í alþjóðaflokkun sjúkdóma (ICD).

 

Narcissísk persónuleikatruflun getur á yfirborðinu minnt á siðblindu og andfélagslega hegðun en röskunin er þó öðruvísi. Sjálfsdýrkendur eru þannig almennt ekki árásargjarnir og eru lausir við ofbeldishneigð.

 

Megineinkenni sjálfsdýrkunar er þörf fyrir aðdáun ásamt afar brenglaðri sjálfsmynd. Þetta þýðir að sjálfsdýrkandinn ofmetur eigin hæfni og telur sig betri en aðra. Það gildir hvorki um siðblinda né þá sem snúast gegn umhverfi sínu.

 

Hvað einkennir sjálfsdýrkanda?

Þekkir þú fólk sem þú grunar um sjálfsdýrkun? 

 

Sálfræðingar setja fram tiltekin viðmið til að greina narcissíska persónuleikaröskun og viðkomandi þarf að uppfylla fimm skilyrðanna:

 

  • Hátt mat á eigin hæfni sem leiðir til afar mikils sjálfsálits.

 

  • Hrokafullt atferli.

 

  • Stöðug athyglisþörf.

 

  • Væntingar um sérmeðferð hjá öðrum.

 

  • Sú tilfinning að vera mjög sérstakur eða sérstök.

 

  • Öfundar aðra eða gerir ráð fyrir öfund annarra.

 

  • Skortir samkennd.

 

  • Nýtir aðra af tillitsleysi til að ná markmiðum.

 

  • Finnur þörf fyrir yfirdrifna aðdáun annarra.

 

Vísindamenn vita enn ekki hvers vegna sumt fólk þróar þessa persónuleikaröskun. Þó ríkir almenn samstaða um að bæði erfðir og umhverfi skipti máli.

 

Mismunandi hópar sjálfsdýrkenda

 

Tvær megingerðir sjálfsdýrkenda

Sjálfsdýrkendum má skipta í tvo flokka:

 

  • Tilfinninganæmir sjálfsdýrkendur sem hafa lítið sjálfsálit og taka gagnrýni illa

 

  • Sjálfsdýrkendur sem líta stórt á sig, hafa mikið sjálfsálit. Persónuleg völd og ávinningur skiptir þá miklu máli.

 

Samkvæmt bandarískri rannsókn er mikill munur á þessu tvennu.

 

Rannsóknin, sem byggði á 270 manns, benti til þess að sjálfsdýrkendurnir með mikið sjálfsálit væru líkari siðblindum, en eiginleikar tilfinninganæmu sjálfsdýrkendanna áttu sér fyrst og fremst rætur í eins konar varnarkerfi.

 

Vísindamenn telja að hegðun tilfinninganæmra sjálfsdýrkenda stafi af þörf til að bæta upp og fela lágt sjálfsmat.

 

Flestir bregðast þó illa við sjálfsdýrkandi hegðun og því mun hinn viðkvæmi sjálfsdýrkandi líða enn verr og á þann hátt halda hinu sjálfsdýrkandi hegðunarmynstri áfram.

 

Ensk rannsókn sýnir einnig að báðir flokkarnir þrá virðingu og að komast ofar í metorðastiganum en hinn viðkvæmi sjálfsdýrkandi er ekki sama hvort öðrum líkar við hann eða hana.

Orðið narcissisti er komið úr grískri goðafræði þar sem hinn fagri Narcissus verður svo hugfanginn af spegilmynd sinni að á endanum deyr hann úr þrá eftir sjálfum sér.

Sjálfsdýrkendur verða síður þunglyndir

Rannsóknir við Queensháskóla í Belfast sýna að þótt sjálfsdýrkendur hafi marga galla, virðast ákveðnir kostir fylgja sumum þeirra.

 

700 þátttakendur í tilraun fylltu út ýmsa spurningalista sem ætlað var að mæla narcistíska tilhneigingu, sálarstyrk og einkenni um þunglyndi og streitu.

 

Tilfinninganæmir sjálfsdýrkendur voru almennt óvinsamlegri og líklegri til að fara í vörn en hinir mikilfenglegu höfðu mikið sjálfsálit og var umhugað um stöðu og völd.

 

Mikilfenglegu sjálfsdýrkendurnir voru jafnframt fullir sjálfstrausts og markmiðssæknir og að sögn vísindamannanna virtust þessir þættir draga mjög úr hættunni á bæði þunglyndi og streitu.

Sjálfsdýrkandi getur breyst

Reyndar virðast sjálfsdýrkendur líka geta breyst til batnaðar.

 

Stór rannsókn frá 2019 leiddi í ljós að fólk með sjálfsdýrkunartilhneigingu leggur oft raunsærra mat á sjálft sig eftir að hafa mætt andstöðu í lífinu.

 

Vísindamenn benda m.a. á að oft sé það fyrsta starfið sem breyti hinni narcissísku sjálfsmynd. Þegar komið er út í atvinnulífið verður nefnilega ekki komist hjá gagnrýni – sem einmitt er sjálfsdýrkendum óþolandi.

 

Rannsóknin stóð yfir árum saman og náði til mörg hundruð manns á mismunandi aldri. Og vísindamennirnir slá því alveg föstu að það sé einungis mýta að sumar kynslóðir séu gefnari fyrir sjálfsdýrkun en aðrar.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: CHARLOTTE KJAER, NIKLAS GAARDSTED

Shutterstock

Náttúran

Ljós ruglar viðbrögð skordýranna

Jörðin

Maðurinn hefur breytt möndulhalla jarðar

Jörðin

Maðurinn hefur breytt möndulhalla jarðar

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

NÝJASTA NÝTT

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Lifandi Saga

Þess vegna trúa milljónir á mýtuna: Barnaníðingar djöfulsins 

Vísindamenn

Stærðfræðisnillingur fann upp tölvuna

Heilsa

Þess vegna ættir þú alltaf að setja klósettlokið niður áður en þú sturtar

Maðurinn

Vanþroskað tvíburafóstur fjarlægt úr heila ársgamallar stúlku

Vinsælast

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

3

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

4

Maðurinn

3 ókostir við greind

5

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

6

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

3

Maðurinn

3 ókostir við greind

4

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

5

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

6

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Lifandi Saga

Hvenær voru fóstureyðingar gerðar frjálsar í Bandaríkjunum?

Maðurinn

Hvers vegna þarf eldra fólk minni svefn?

Lifandi Saga

Fjöldamorðin í Katyn: Stalín hugðist brjóta Pólverja á bak aftur

Maðurinn

Matseðill morgundagsins: Skordýrabrauð með ostlíki úr geri

Maðurinn

Vísindamenn hafa komist að rót mannvonskunnar: Fræðist um verstu hliðar ykkar

Lifandi Saga

Refsiföngum í síðari heimsstyrjöldinni fórnað 

Maðurinn

Af hverju eiga karlmenn auðveldara með að fá fullnægingu en konur?

Maðurinn

Leiðbeiningar um uppeldi: Reiðilestur veldur niðurbroti í heila

Maðurinn

Hvernig er best að fara á klósettið?

Maðurinn

Auðmaður vill drekka úr æskubrunninum

Maðurinn

Þess vegna þyngist þú með aldrinum

Maðurinn

Íhugun getur breytt heila þínum

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Árið 2009 kom dularfullur forritari fram með heimsins fyrstu rafmynt. Það átti eftir að gjörbreyta fjárhagslífi heimsins. Rafmynt gæti gert banka ónauðsynlega og komið í veg fyrir verðbólgu – en hún er fullkominn myntfótur fyrir glæpamenn.

Tækni

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.