Í fyrsta sinn hafa vísindamenn fundið uppsprettu eins þeirra dularfullu útvarpsblossa sem hefur valdið stjörnufræðingum miklum höfuðkláða síðustu 13 ár.
Fyrirbrigðið er nefnt FRB (Fast Radio Burst) og þess varð fyrst vart 2007. Síðan hefur það gerst allnokkrum sinnum en án þess að stjörnufræðingar hafi getað greint hvaðan blossinn kemur.
Blossi um Vetrarbrautina þvera
Ofurtifstjarna í Vetrarbrautinni reyndist vera upprunastaður FRB – gríðarlega öflugs útvarpsbylgjublossa.
1. Geislun afhjúpar stjörnuna
Ofurtifstjarnan SGR 1935+2154 er þekkt uppspretta bæði röntgengeislunar (blátt) og gammageislunar (rautt).
2. Útvarpsblossi berst af stað
Óþekkt ferli skapar FRB-blossa (blátt). Blossinn varir aðeins í eina millisekúndu en er 30.000 ár að ná til jarðar.
3. Uppruninn afhjúpaður
Útvarpsbylgjusjónaukinn CHIME í Kanada greinir blossann og stefnan sýnir að hann átti uppruna í þessari ofurtifstjörnu.
Þetta eru örstuttir en gríðarlega öflugir blossar útvarpsgeislunar og hafa fram að þessu verið álitnir ættaðir úr stjörnuþokum í milljóna eða milljarða ljósára fjarlægð, án þess að vísindamenn gætu að öðru leyti áttað sig á upprunanum.
Uppruninn 30.000 í ljósára fjarlægð
Þetta er nú breytt. Stjörnufræðingar við Chime-útvarpsbylgjusjónaukann í Kanada greindu FRB og gátu jafnframt rakið upprunann til Ofurtifstjörnunnar SGR 1935+2154 sem er í 30.000 ljósára fjarlægð og í Vetrarbrautinni.
Ofurtifstjörnur eru sérstakar nifteindastjörnur sem verða til eftir að sprengistjarna springur.
Ofurtifstjörnur eru sérstök gerð nifteindastjarna með ofuröflugt segulsvið – oft þúsund milljörðum sinnum sterkara en segulsvið jarðar.
Við allar nifteindastjörnur er öflugt segulsvið, oft þúsund milljörðum sinnum sterkara en segulsvið jarðar en í tíunda hverju tilviki er styrkurinn þúsundfalt meiri en svo. Þetta skipar þeim í sérstakan flokk, ofurtifstjörnur.
Ástæða FRB blossa enn óþekkt
Stjörnufræðingar hafa áður séð röntgen- og gammageislun frá slíkum stjörnum en FRB-blossinn frá þessari ofurtifstjörnu í Vetrarbrautinni var margfalt öflugri. Blossinn stóð aðeins yfir í eina millisekúndu en að styrk samsvaraði hann hálfrar mínútu útvarpsbylgjugeislun frá sólinni.
Uppgötvun tiltekinnar uppsprettu FRB-blossa gefur stjörnufræðingum tækifæri til að rannsaka þau ferli sem leysa slíka blossa úr læðingi og komast að því hvers vegna sumar þessara stjarna senda reglubundið frá sér þessa blossa.
