Eitrað blóðskot frá augunum
Körtueðlur eru smá en sterkbyggð skriðdýr á stærð við hnúðkörtur og hafast við á þurrum svæðum í Norður- og Mið-Ameríku.
Þótt allar 15 tegundirnar sem þekktar eru séu búnar þyrnihnúðum eru þær vinsæl bráð meðal ránfugla, sléttuúlfa og refa.
Komi sléttuúlfur of nærri körtueðlunni fær hann gusu af eitruðu blóði framan í sig.
Gegn ránfuglum hefur eðlan ekki aðrar varnir en að blása sig út í lítinn bolta og láta sem mest bera á stóru hnakkagöddunum en þegar fjórfætt rándýr eru á ferð hefur eðlan annað varnarvopn tilbúið.
Þyki eðlunni sér verulega ógnað getur hún skotið blóðbunum frá báðum augum allt upp í eins metra fjarlægð.
Blóðfyllt holrúm
Úr eins metra fjarlægð getur körtueðlan sprautað eitruðu blóði beint framan í rándýr.
Skotfærin eru kringum augun
Körtueðlan hefur allmörg holrúm með blóði við og bakvið augun. Í hættuaðstæðum lokar hún fyrir eðlilegt blóðstreymi út frá holrúmunum.
Háþrýstingur veldur skoti
Þrýstingurinn vex þar til holrúmshimnan brestur. Blóðið þeytist þá út frá auganu í allt að eins metra langri bunu líkt og vatn úr vatnsbyssu.
Til að auka áhrifin er blóðið blandað eitruðum og ertandi efnum sem hafa einkar öflug áhrif á spendýr. Eiturefnin eru að líkindum unnin úr maurum sem eru stór hluti fæðunnar.
Körtueðlan getur skotið blóði mörgum sinnum en hefur þó ekki ótæmandi birgðir, þar eð hún nýtir sitt eigið blóð.
MYNDBAND: Sjáðu blóðinu skotið:
Tvöfaldar stærð sína
Kúlufiskar eru litlir og upp í meðalstórir fiskar sem lifa í hlýsjó víðast hvar á hnettinum. Þessir fiskar eru ekki hraðsyndir og geta því ekki flúið.
Þegar ógn steðjar að bregðast fiskarnir við með því að svolgra í sig svo mikið vatn á fáeinum sekúndum að þeir tútna út eins og blöðrur.
Á augnabliki belgir kúlufiskurinn sig út af vatni þannig að gaddarnir standa alls staðar út í loftið og hann verður afar sársaukablandin munnfylli.
Margir kúlufiskar eru alsettir göddum og verða með þessu móti bæði heldur stór munnfylli og mjög sársaukafull máltíð. Sumar tegundir kúlufiska blása sig líka út til að ganga í augun á verðandi maka.
Vængjalaus dýr hafa fulla stjórn á fallinu
Sumar tegundir geta látið sig falla langa leið án nokkurra vængja. Þess í stað dugar þeim að hafa stjórn á fallinu.
Eðla svífur á rifbeinunum
Litla suðausturasíska drekaeðlan svífur á húðarhimnu sem þanin er yfir löng rifbein. Þótt eðlurnar séu ekki nema 10-20 cm geta þær svifið 50-60 metra.
Slanga breytir sér í svifdisk
Flugsnákar í Suðaustur-Asíu lifa í trjám. Þegar rándýr nálgast kastar snákurinn sér af hárri grein og spennir rifbein út til hliðanna þannig að hann svífur líkt og ástralskur bjúgverpill.
Froskar nota sundfit sem fallhlíf
Þegar hitabeltisfroskar þurfa að flýja, stökkva þeir einfaldlega út í loftið, sveigja útlimina upp að skrokknum en teygja á sundfitinni milli tánna. Froskar geta svifið þannig allt að 30 metra.
Fiskar stökkva og svífa um loftið
Þegar flugfiskar lenda í háska ná þeir upp miklum hraða með sporðinum, stökkva svo upp úr vatnsborðinu og breiða úr gríðarstórum eyruggum. Flugfiskar geta svifið allt að 400 metra og ná 70 km hraða.
Hvassar burstanálar valda brunasviða
Brenniormar eru um 15 cm að lengd og á bakinu eru skelplötur með löngum burstum á endunum.
Þótt einhvern geti langað til að klappa dýrinu mjúklega, þarf ekki nema létta snertingu til að sannfærast um að brenniormar standa undir nafni.
Burstanálarnar eru fullar af eitri og brotna auðveldlega af og sitja þá fastar í húð þess sem snerti orminn.
Langir og fíngerðir burstar brenniorms vaxa tveir og tveir saman. Í þeim er öflugt taugaeitur.
Kafarar sem komist hafa í snertingu við brenniorm lýsa sársaukafullri brunatilfinningu sem varir í marga daga.
Aðferðin tryggir að rándýr sem ákveður að gæða sér á brenniormi geri það aldrei aftur.
Leyniherbergið í hreiðri pungmeisu
Afrískar pungmeisur byggja stórt, dropalaga, hangandi hreiður úr fléttuðum stráum. Á hreiðrinu er vel sýnilegt op sem leiðir inn í rúmgott hreiðurstæði með fléttuðum botni.
En þar eru ungarnir ekki. Bæði inngangurinn og hreiðurstæðið þjóna þeim tilgangi að gabba rándýr sem halda að hreiðrið sé tómt.
Rándýrin blekkt með fölsku hreiðri.
Hreiðrið er tveggja hólfa. Annað hólfið er tómt en í hinu er hreiðrið sjálft. Svo þéttofið er hreiðrið að jafnvel apar eiga í vandræðum með að ná því í sundur.
Rándýr leidd á ranga slóð
Slöngur og ránfuglar láta blekkjast af falska hreiðurhólfinu með vel sýnilegu opi. Þetta hreiður reynist þó tómt og rándýrið missir því áhugann.
Innganginum lokað með köngulóarvef
Þegar fuglarnir fara inn til eggja og unga nýta þeir mjúkan, leynilegan inngang sem fellur saman að baki foreldranna. Innganginum er lokað með köngulóarvef sem er límdur yfir kantana til að vindgustur nái ekki að opinbera hreiðrið sjálft.
Hreiðrið sjálft er undir falska botninum og inngangurinn að því er dulbúinn. Í hvert sinn sem foreldrarnir nota innganginn er honum lokað vandlega með köngulóarvef sem límir kantana saman.
Ungarnir gera líka sitt til að lifa af. Yfirleitt skrækja fuglsungar þegar þeir finna hreyfingu á hreiðrinu en ungar pungmeisu steinþegja ef einhver hreyfing kemst á hreiðrið.
Pungmeisan sýnir snilli sína með því að flétta sér hreiður með leyniherbergi.
Lirfurnar skíta upp á bak
Skjaldbjöllulirfur nota saurinn til að fæla frá sér soltin rándýr.
Ýmist líma þær saurinn fastan á bakið eða þær halda honum föstum á afturendanum og veifa síðan þessu daunilla hrúgaldi að nefi rándýrsins.
Skjaldbjöllur nota sveigjanlegan afturenda til að koma illþefjandi saur fyrir á bakinu.
Lirfur sumra söngtífna notað svipaða aðferð og umvefja sig illa þefjandi saur. Þær lirfur blása lofti í allt saman þannig að úr verður saurfroða.
Svarmi stingur sér niður eftir skyni
Leðurblökur eru erkifjendur svarmanna. Til að komast hjá því að lenda í kjöftum þessara fljúgandi spendýra hafa fiðrildin þróað ofurnæm heyrnarskynfæri báðum megin á aftanverðum búknum.
Þetta eru skynfrumur sem eru sérhæfðar til að greina hátíðnihljóð sem leðurblökur nota til að skynja bergmál frá bráð.
Hljóðinu er breytt í rafboð sem berast út í vængina og fiðrildið lætur sig þá samstundis falla.
Svarmi stingur sér niður eftir skyni
Eyru fiðrildisins eru beintengd við vængina og þetta heyrnarskyn bjargar dýrinu frá gráðugum leðurblökukjöftum.
Hátíðnihljóð finnur svarma
Hátíðnihljóð leðurblöku endurkastast af fiðrildinu og leðurblakan tekur stefnu á bráðina.
Heyrnarskynfærið greinir ógnina
Aftan við vængi svarmans eru næm heyrnarskynfæri sem greina hljóð frá leðurblöku í allt að 100 metra fjarlægð.
Flóttaviðbrögð eru sjálfvirk
Hljóðinu er umbreytt í rafboð sem berast út í vængvöðvana og gangsetja sjálfkrafa flóttaviðbrögð fiðrildisins.
Svefnpoki dylur lykt páfisksins
Þar eð páfiskar eru tiltölulega stórir eru því takmörk sett hve litlar glufur eða sprungur geta verið til að þeir nái að dyljast þar. Þess vegna hafa fiskarnir komið sér upp sérstakri aðferð til að dyljast fyrir lyktarskyni ránfiska.
Þegar páfiskur hyggst ganga til náða finnur hann sér sæmilega öruggan stað á sjávarbotni og tekur svo að losa slím úr munninum.
Páfiskar mynda slímpoka utan um sig og sleppa engri líkamslykt út meðan þeir sofa.
Slímið leggst yfir fiskinn líkt og svefnpoki en þó með opum sem leiða sjó inn og út þannig að fiskurinn fær súrefni.
Möguleg lyktarefni sem fiskurinn gefur frá sér, haldast þó inni í pokanum og ránfiskar finna því ekki þessa bráð á lyktinni.
15 búningar meistarans
Harlekínkolkrabbinn fannst fyrst við Indónesíu upp úr 1990 og vísindamenn uppgötvuðu fljótlega að hæfni hans til að dyljast var miklu fjölskrúðugri en þeir áttu að venjast.
Eins og allir aðrir kolkrabbar getur hann skipt um lit af mikilli nákvæmni og á svipuðum tíma og neonljósaskilti en litaskiptin eru smáræði í samanburði við ýmislegt annað.
Kolkrabbi dulbýr sig sem eitrað dýr
Náttúran er full af dýrum sem kunna þá list að dulbúast en aðeins litli harlekínkolkrabbinn á dulbúninga fyrir heilan sirkus.
Armar minna á eiturslöngu
Þegar kolkrabbinn felur sig í sandinum og stingur upp tveimur örmum líkist hann eitraðri kóralslöngu.
Dylst innan um marglyttur
Til að dyljast í hópi marglyttna snýr kolkrabbinn örmunum upp.
Líkir eftir flatfiski
Þegar kolkrabbinn er innan um flatfiska klemmir hann armana saman og getur þá t.d. líkst flundru.
Harlekínkolkrabbinn getur líka breytt áferð húðarinnar sem getur verið alveg slétt eða gróf og hrjúf líkt og gamall, hrúðraður steinn og allt þar á milli.
En það er heldur ekki allt og sumt. Skepnan getur lika líkt eftir líkamsburðum og atferli annarra dýra.
Sé t.d. ránfiskur á eftir honum, getur hann falið sig í holu og sett tvo arma saman upp á botninn þannig að hann líkist eitraðri kóralslöngu, dýri sem flestir ránfiskar bera djúpa virðingu fyrir.
MYNDBAND: Sjáðu meistara dulargervanna
Harlekínkolkrabbinn er svo sjaldgæfur að enn er óvíst hve mörgum sjávardýrum hann getur líkt eftir.
Hingað til hafa menn þó greint a.m.k. 15 mismunandi dulbúninga og stór hluti þess fjölda eru eftirlíkingar af eitruðum tegundum, svo sem skötum, sæanímónum eða drekafiskum.
Harlekínkolkrabbinn getur líka fallið inn í umhverfið og líkt eftir rótgrónum svömpum eða rörormum. Þessi skepna hefur meira að segja sést líkja eftir kókoshnetu á reki.
Nýir limir vaxa á tveimur vikum.
Mexíkóska kartan axoloti getur fórnað fæti í rándýrskjaft og stungið af án þess að missa hreyfigetuna.
Frumurnar í sárinu skipta sér á methraða og mynda nýjan vef svo hratt að nýr fótur eða nýtt líffæri getur verið fullskapað eftir örfáar vikur.
Auk þess að endurmynda afrifna limi getur axoloti ræktað ný líffæri og hluta af heila.
Ein af ástæðunum er sú að þessi karta lifir alla ævina á lirfustiginu en púpar sig ekki, eins og t.d. halakörtur sem verða að froskum.
