Jörðin

Vísindamenn skýra 100 ára gamlan loftsteins-leyndardóm

Ný kenning getur skýrt hvernig loftsteinn olli gríðarlegri eyðileggingu í Rússlandi fyrir 112 árum án þess að skilja eftir gíg eða svo mikið sem brot.

BIRT: 29/05/2023

Sprengingin yfir Tunguska í Síberíu 1908 er meðal stærstu ráðgátna jarðfræðinnar. 80 milljónir trjáa lögðust flatar á 2.000 ferkílómetra svæði og sjónarvottar segja frá ljósleiftri sem breiddist út um himinhvolfið í heila mínútu en í kjölfarið kom höggbylgja sem braut gluggarúður og feykti fólki um koll í 60 kílómetra fjarlægð.

 

Eina skýringin sem vísindamenn hafa getað gefið fram að þessu er að þarna hafi annað hvort stór loftsteinn úr bergi eða halastjarna úr ís verið á ferðinni. Atburðurinn varð kl. 07.17 þann 30. júní. Gallinn er sá að aldrei hefur fundist neinn gígur.

Höggbylgja felldi 80 milljón tré í Tunguska í Síberíu á sumarmorgni 1908. Trúlegast er að loftsteinn hafi verið á ferð.

Það gæti stafað af því að loftsteinninn hafi splundrast áður en hann náði til jarðar en þá ættu brot úr honum að hafa dreifst um svæðið en þau hafa aldrei fundist.

 

Sökudólgurinn lágfljúgandi járnhnöttur

Nú hafa vísindamenn hjá rússnesku vísindaakademíunni í Moskvu loks leyst þessa ráðgátu. Með hjálp tölvulíkans hafa þeir reiknað út að hafi loftsteinninn ekki verið úr klöpp heldur járni og honum ekki slegið niður heldur hafi hann þeyst gegnum gufuhvolfið í 10-15 km hæð, myndu afleiðingarnar koma heim og saman við eyðilegginguna og frásagnir sjónarvotta.

Loftsteinn hlífði jörðinni

Nýleg rannsókn bendir til að sprengingin yfir Tunguska í Síberíu 1908 hafi orðið af völdum loftsteins sem þaut í gegnum gufuhvolfið.

1. Loftsteinn flýgur lágt

Járnloftsteinn, um 200 metrar í þvermál, stefnir á jörðina. Hann er á 72.000 km hraða og kemur úr lágu horni, kringum 10 gráður.

2. Höggbylgja breiðist út

Í 10-15 km hæð yfir skógum Síberíu sendir járnsteinninn höggbylgju gegnum glóandi heitt loft. Á 2.000 ferkílómetra svæði sviðna tré og falla til jarðar.

3. Járnið fór sína leið

Vegna þess að loftsteinninn var úr járni komst hann lítt skaddaður í gegnum gufuhvolfið. Í stað þess að brotna tekur hann stefnuna út úr gufuhvolfinu aftur og heldur áfram för sinni kringum sólina.

3. Járnið fór sína leið

Vegna þess að loftsteinninn var úr járni komst hann lítt skaddaður í gegnum gufuhvolfið. Í stað þess að brotna tekur hann stefnuna út úr gufuhvolfinu aftur og heldur áfram för sinni kringum sólina.

1. Loftsteinn flýgur lágt

Járnloftsteinn, um 200 metrar í þvermál, stefnir á jörðina. Hann er á 72.000 km hraða og kemur úr lágu horni, kringum 10 gráður.

2. Höggbylgja breiðist út

Í 10-15 km hæð yfir skógum Síberíu sendir járnsteinninn höggbylgju gegnum glóandi heitt loft. Á 2.000 ferkílómetra svæði sviðna tré og falla til jarðar.

3. Járnið fór sína leið

Vegna þess að loftsteinninn var úr járni komst hann lítt skaddaður í gegnum gufuhvolfið. Í stað þess að brotna tekur hann stefnuna út úr gufuhvolfinu aftur og heldur áfram för sinni kringum sólina.

Samkvæmt útkomu tölvulíkansins hefur þessi járnsteinn verið allt að 200 metrar í þvermál og komið inn í gufuhvolfið í tiltölulega lágum vinkli, 9-11 gráðum miðað við yfirborð jarðar.

 

Yfir Tunguska kom steinninn næst yfirborðinu og þar hefur hann skapað brennandi heita höggbylgju sem felldi tré og sveið yfirborðið. En vegna stærðar sinnar og hraða, um 11 km á sekúndu, hefur hann haft í sér svo mikla hreyfiorku að hann skall ekki til jarðar heldur hélt áfram og náði aftur út úr gufuhvolfinu.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Jens Matthiesen

Claus Lunau,© Sovfoto/Universal Images Group/Getty Images

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Náttúran

Hvernig bárust kettir til Ameríku?

Heilsa

Er mikið um kyrrsetu hjá þér í vinnunni? Þá getur kaffi lengt líf þitt samkvæmt stórri rannsókn.

Heilsa

Lækning gegn útbreiddum meltingartruflunum finnst í flestum eldhúsum.

Náttúran

Jörðin eftir manninn: Svona munu leifar siðmenningar okkar hverfa

Heilsa

Læknar hafa grætt heilt auga í mann

Maðurinn

Nú geta vísindamenn ráðskast með drauma okkar

Tækni

140.000 veirutegundir hafa fundist í þarmaflórunni

Maðurinn

Kornabörn þekkja móðurmálið sitt

Alheimurinn

Tvíburi Vetrarbrautarinnar finnst í útjaðri alheimsins

Lifandi Saga

Hvers vegna klæddust fangar röndóttum búningum í gamla daga?

Lifandi Saga

Af hverju er rússneskur bær í Noregi?

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is