Fjórar tennur blóðormsins líta út eins og eitthvað úr vísindaskáldsögu og eru alveg einstakar í dýraríkinu. Eitruðu svörtu tennurnar eru úr kopar.
Eftir tveggja áratuga rannsóknir vita vísindamenn nú að blóðormurinn býr til kopartennur sínar með einföldu próteini,
Hópurinn á bak við skýrsluna vonast til að hægt sé að nota þetta prótein ormsins til að þróa nýja og betri tækni til að vinna málma.
Málmurinn heldur tönnum ormsins beittum allt lífið
Blóðormurinn er árásagjarnt veiðidýr sem nærist á öðrum sjóormum og smærri krabbdýrum. Banvænt vopn ormsins eru fjórar eitraðar tennur og svartar kopartennur sem vaxa í kringum hringlaga munninn.
Blóðormurinn bítur sig fastan í bráð sína með þvi að skjóta munninum út úr maganum. Hann lamar bráð sina með eitri úr tönnunum sem ormurinn étur síðan lifandi.
Sjóormur með málmtennur
Blóðormurinn (glycera dibranchiata) er burstaormur.
Hann lifir meðfram austurströnd Norður-Ameríku.
Blóðormurinn getur orðið allt að fjörutíu sentimetra langur og lifað í allt af fimm ár.
Þessi rauði ormur étur aðra sjóorma eða smærri krabbdýr eins og marflær. Í sumum tilfellum étur hann líka leifar dauðra plantna, dýra og örvera.
Hann er þekktur fyrir að vera árásargjarn og bítur líka fólk. Fyrir fullorðið fólk er bitið hins vegar ekki verra en býflugnastunga.
Ormurinn fær tennur aðeins einu sinni, svo þær þurfa að endast honum alla ævi. En það getur verið erfitt, því blóðrauði sjóormurinn ruglar oft óvinunm og bráð saman við möl og smásteina.
Mistökin geta bitnað harkalega á tönnunum, sérstaklega vegna þess að þær verða að vera nógu harðar til að komast í gegnum skel bráðar sinnar.
Koparstyrktu vígtennurnar skipta því sköpum fyrir tilvist ormsins, en hvernig hann fær málmtennurnar sínar hefur verið sérfræðingum hulin ráðgáta í áratugi.
Rannósknarteymi frá Kaliforniuháskóla í Bandaríkjunum hefur því síðastliðin 20 ár rannsakað blóðorminn.
Blóðormurinn hefur fjóraór eitraðar kopartennur í kringum munninn.
Lengi vel töldu þeir að ormurinn væri með hátt koparinnihald, sem myndi drepa flest önnur smádýr, vegna sjávarmengunar. En síðari rannsóknir sýndu að ormurinn sjálfur safnar málminum.
Og nú hafa vísíindamenn loksins fundið svarið við siðustu stóru spurningunni sinni um koparvopn blóðormsins, hvernig litli ormurinn getur breytt uppsöfnuðum koparforða sínum í sterka vörn fyrir tennur sinar.
Sérstakt prótein bráðnar og myndar kopar
Blóðormurinn býr til tennurnar úr blöndu af próteini, melaníni og þéttum koparkristöllum.
Þegar hann hefur safnað nægum kopar í líkama sinn úr seti á hafsbotninum eru nokkur sérstök prótein virkjuð og málmagnirnar bráðna í seigfljotandi, próteinríkan vökva.
LESTU EINNIG
Það er amínósýra sem kallast díhýdroxý fenýlalanín sem bræðir koparinn í þykkan vökva og skilur hann frá sjónum.
Með því að nota kopar sem hvata breytir ormurinn amíníosýru í melanín. Ásamt sérstöku próteini bræðir melanín koparinn saman við kjálka ormsins og mynda sterkar vígtennur.
Þó að próteinið samanstandi af tveimur nokkuð algengum amínósyrum – glýsíni og histidíni – er það svo áhrifaríkt að vísindamenn kalla það fjölverkandi prótein.
,,Við bjuggumst aldrei við að prótein með svo einfaldri samsetningu myndi gegna svona fjölbreyttu hlutverki og óskyldum aðgerðum”, útskýrir prófessor Herbert Waite, sem er hluti af rannsóknarhópnum.
Rannsakendur vonast því til að hinar ýmsu atvinnugreinar geti fundið innblástur í þessari einföldu framleiðslu ormsins til að hámarka getu sína á framleiðslu ýmissa efna.
