Náttúran

Blóðormurinn býr til sínar eigin kopartennur

Hvernig blóðormurinn fær eitraðar kopartennur sínar hefur lengi verið vísindamönnum hulin ráðgáta. En nú hafa 20 ára rannsóknir leitt í ljós að ormurinn smíðar sjálfur tennunar með sérstöku próteini.

BIRT: 05/06/2022

Fjórar tennur blóðormsins líta út eins og eitthvað úr vísindaskáldsögu og eru alveg einstakar í dýraríkinu. Eitruðu svörtu tennurnar eru úr kopar.

 

Eftir tveggja áratuga rannsóknir vita vísindamenn nú að blóðormurinn býr til kopartennur sínar með einföldu próteini,

 

Hópurinn á bak við skýrsluna vonast til að hægt sé að nota þetta prótein ormsins til að þróa nýja og betri tækni til að vinna málma.

 

Málmurinn heldur tönnum ormsins beittum allt lífið

Blóðormurinn er árásagjarnt veiðidýr sem nærist á öðrum sjóormum og smærri krabbdýrum. Banvænt vopn ormsins eru fjórar eitraðar tennur og svartar kopartennur sem vaxa í kringum hringlaga munninn.

 

Blóðormurinn bítur sig fastan í bráð sína með þvi að skjóta munninum út úr maganum. Hann lamar bráð sina með eitri úr tönnunum sem ormurinn étur síðan lifandi.

Sjóormur með málmtennur

Blóðormurinn (glycera dibranchiata) er burstaormur.

 

Hann lifir meðfram austurströnd Norður-Ameríku.

 

Blóðormurinn getur orðið allt að fjörutíu sentimetra langur og lifað í allt af fimm ár.

 

Þessi rauði ormur étur aðra sjóorma eða smærri krabbdýr eins og marflær. Í sumum tilfellum étur hann líka leifar dauðra plantna, dýra og örvera.

 

Hann er þekktur fyrir að vera árásargjarn og bítur líka fólk. Fyrir fullorðið fólk er bitið hins vegar ekki verra en býflugnastunga.

Ormurinn fær tennur aðeins einu sinni, svo þær þurfa að endast honum alla ævi. En það getur verið erfitt, því blóðrauði sjóormurinn ruglar oft óvinunm og bráð saman við möl og smásteina.

 

Mistökin geta bitnað harkalega á tönnunum, sérstaklega vegna þess að þær verða að vera nógu harðar til að komast í gegnum skel bráðar sinnar.

 

Koparstyrktu vígtennurnar skipta því sköpum fyrir tilvist ormsins, en hvernig hann fær málmtennurnar sínar hefur verið sérfræðingum hulin ráðgáta í áratugi.

 

Rannósknarteymi frá Kaliforniuháskóla í Bandaríkjunum hefur því síðastliðin 20 ár rannsakað blóðorminn.

Blóðormurinn hefur fjóraór eitraðar kopartennur í kringum munninn.

Lengi vel töldu þeir að ormurinn væri með hátt koparinnihald, sem myndi drepa flest önnur smádýr, vegna sjávarmengunar. En síðari rannsóknir sýndu að ormurinn sjálfur safnar málminum.

 

Og nú hafa vísíindamenn loksins fundið svarið við siðustu stóru spurningunni sinni um koparvopn blóðormsins, hvernig litli ormurinn getur breytt uppsöfnuðum koparforða sínum í sterka vörn fyrir tennur sinar.

 

Sérstakt prótein bráðnar og myndar kopar

Blóðormurinn býr til tennurnar úr blöndu af próteini, melaníni og þéttum koparkristöllum.

 

Þegar hann hefur safnað nægum kopar í líkama sinn úr seti á hafsbotninum eru nokkur sérstök prótein virkjuð og málmagnirnar bráðna í seigfljotandi, próteinríkan vökva.

LESTU EINNIG

Það er amínósýra sem kallast díhýdroxý fenýlalanín sem bræðir koparinn í  þykkan vökva og skilur hann frá sjónum.

 

Með því að nota kopar sem hvata breytir ormurinn amíníosýru í melanín. Ásamt sérstöku próteini bræðir melanín koparinn saman við kjálka ormsins og mynda sterkar vígtennur.

 

Þó að próteinið samanstandi af tveimur nokkuð algengum amínósyrum – glýsíni og histidíni – er það svo áhrifaríkt að vísindamenn kalla það fjölverkandi prótein.

 

,,Við bjuggumst aldrei við að prótein með svo einfaldri samsetningu myndi gegna svona fjölbreyttu hlutverki og óskyldum aðgerðum”, útskýrir prófessor Herbert Waite, sem er hluti af rannsóknarhópnum.

 

Rannsakendur vonast því til að hinar ýmsu atvinnugreinar geti fundið innblástur í þessari einföldu framleiðslu ormsins til að hámarka getu sína á framleiðslu ýmissa efna.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: SØREN ROSENBERG PEDERSEN

© Shutterstock. © Matter/Wonderly et. al

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

Alheimurinn

Stjarna breytir sér í demant

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

Maðurinn

Svefnleysi skaðar þarmana

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Vinsælast

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

3

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

4

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

5

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

6

Maðurinn

3 ókostir við greind

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

3

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

4

Maðurinn

3 ókostir við greind

5

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

6

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Vísindamenn

Stærðfræðisnillingur fann upp tölvuna

Heilsa

Þess vegna ættir þú alltaf að setja klósettlokið niður áður en þú sturtar

Maðurinn

Vanþroskað tvíburafóstur fjarlægt úr heila ársgamallar stúlku

Tækni

100 milljónir hafa kosið: Hér eru hin sjö nýju undur veraldar 

Lifandi Saga

Hvert var banamein Elvis Presleys?

Maðurinn

Angistargenið er nú fundið

Náttúran

Glæpir borga sig

Náttúran

Af hverju límist lím ekki við innra byrði túbunnar?

Maðurinn

Vísindamenn hafa komist að rót mannvonskunnar: Fræðist um verstu hliðar ykkar

Lifandi Saga

Refsiföngum í síðari heimsstyrjöldinni fórnað 

Maðurinn

Af hverju eiga karlmenn auðveldara með að fá fullnægingu en konur?

Maðurinn

Leiðbeiningar um uppeldi: Reiðilestur veldur niðurbroti í heila

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Maður hnerrar til að hreinsa ryk, slím og aðskotahluti úr öndunarveginum, en haldi maður aftur af hnerranum situr þetta kyrrt og heldur áfram að valda óþægindum.

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.