Jörðin

Lónið hverfur á þremur dögum!

Merzbacher lónið í Tien Shan fjöllunum í Kirgistan myndast úr leysingavatni. Á hverju sumri hverfur vatnið á innan við þremur sólarhringum. Vísindamenn fýsir að komast að raun um hvað veldur.

BIRT: 04/11/2014

Á sama tíma ár hvert myndast furðulegt fyrirbæri á landamærum Kirgistan, Kasakstan og Kína en um er að ræða Merzbacher lónið sem myndast úr leysingavatni frá jökli sem kallast Inylchek. Þegar lónið nær hámarki sínu tæmist það skyndilega og meira en 250 rúmmetrar vatns streyma úr því á örfáum dögum. Vatnið rennur undir ísstíflu, sem haldið hafði lóninu í skefjum, og streymir frá jökulsporðinum. Vatnið veldur flóðum í dal einum um nokkurra daga skeið og mörg hundruð kílómetra löngu ferðalagi þess lýkur svo endanlega í Taklamakan eyðimörkinni. Lón, sem tæmast jafn skyndilega og þetta, eru þekkt fyrirbæri á svæðum þar sem jöklar fyrirfinnast. Þessi vatnsflaumur sem minnir einna helst á syndaflóðið forðum er það sem við Íslendingar þekkjum sem jökulhlaup. Að öllu jöfnu er ógerningur að spá fyrir um hvenær hlaup verður og sökum þess að jökulhlaup hrifsa með sér allt sem á vegi þeirra verður hafa þau kostað mörg mannslíf gegnum tíðina. Mannfólkinu hefur þó ekki stafað hætta af Merzbacher jökullóninu til þessa, því flóð af völdum hlaupsins verða á óbyggðum svæðum. Þetta sérstaka hlaup er þó ólíkt öðrum jökulhlaupum að því leyti að hlaupið er mjög reglubundið og á sér stað á stuttu tímabili í júli eða ágúst ár hvert. Fyrir vikið er auðvelt að fylgjast með þessu tiltekna jökulhlaupi.

 

Vísindamenn frá þýsku jarðfræðivísindastofnuninni, GFZ, hafa sett á laggirnar alþjóðlega loftslagsathugunarstöð, Global Change Observatory, ásamt starfsbræðrum sínum frá Kirgistan og Austurríki, og þar er ætlunin að stunda vísindalegar rannsóknir á þessu fyrirbæri.

 

Inylchek jökullinn er ríflega 60 km á lengd og hann þekur svæði sem er alls 650 km2 að flatarmáli. Frá jöklinum skríða aðallega tvær jökultungur, önnur úr norðurhuta jökulsins og hin úr suðurhlutanum. Tungurnar skríða sín í hvorum dalnum, sem eru nokkurn veginn samsíða. Jökultungurnar tvær sameinast svo rétt við Merzbacher jökullónið. Norðurhluti jökulsins er á undanhaldi og er jökulsporðurinn í fimm km fjarlægð frá Merzbacher lóninu, hulinn á bakvið háan jökulruðning. Syðri hluti jökulsins hefur mjög mikil áhrif á jökullónið. Hluti af jöklinum skríður þannig í aðra átt en aðalskriðáttin og hreyfist í átt að lóninu. Þar myndar jökulsporðurinn heilan múr af ís, sem stíflar vatnið inni í lóninu og þaðan brotna stór ísbjörg sem falla í lónið. Þó svo að jökullinn í heild sinni sé á undanhaldi skríður hann engu að síður fram.

 

Jökulhlaup kallast það þegar gífurlega mikið vatn brýst skyndilega undan jökli og streymir til sjávar. Þau eru skilgreind sem skyndileg flóð úr lóni við eða undir jökli. Til eru nokkrar tegundir jökulhlaupa. Það getur verið jökull sem stíflar á og stíflan síðan brestur eða þá jarðhiti sem veldur vökvasöfnun undir jökli og vatnið brýtur sér svo leið undan eða jökulgarður sem fyllist af vatni og brestur. Í jökulhlaupum er mikil orka og rennsli í þeim getur verið tugir þúsunda rúmmetra á sekúndu. Þau eru það kraftmikil að þau geta flutt með sér grjót og ísjaka sem vega nokkur hundruð kíló. Jökulhlaup byrja yfirleitt af miklum krafti og með stuttum fyrirvara. Vísindamenn hafa enn ekki leyst ráðgátuna um Merzbacher lónið. Mælingar hafa leitt í ljós að miðja ísstíflunnar rís um meira en 20 metra þegar lónið fyllist. Ráðgáta er hvernig lónið getur fyllst aftur á einungis einu ári. Vísindamennirnir telja að norðurhluti jökulsins skipti hér sköpum, því þaðan streymir leysingavatn í átt að lóninu en vonir eru bundnar við að jarðfræðirannsóknir í nýju athugunarstöðinni færi svör við þessari spurningu og mörgum öðrum tengdum Merzbacher lóninu.

 

Þá hafa vísindamennirnir einnig áhuga á að kanna hver áhrif hnatthlýnun hefur á bráðnun jöklanna og sömuleiðis áhrifin á jökullón á borð við Merzbacher lónið.

 
 

Náttúran

Kisulóra er villiköttur

Lifandi Saga

Greitt fyrir Pepsi-Cola með sovéskum kafbátum

Lifandi Saga

Greitt fyrir Pepsi-Cola með sovéskum kafbátum

Heilsa

10 matvæli með meira C-vítamín en appelsínur

Heilsa

10 matvæli með meira C-vítamín en appelsínur

Náttúran

Hvaða rándýr étur flest fólk?

Heilsa

Er flotsaur til marks um góða heilsu?

Náttúran

Hvernig veit fræ að það eigi að spíra? 

NÝJASTA NÝTT

Lifandi Saga

Fimm heppnustu manneskjur sögunnar

Maðurinn

Hve mikið gagnamagn rúmast í heilanum?

Náttúran

Sníkill gæðir okkur fegurð

Læknisfræði

Ný tækni lokkar krabbafrumur úr felum

Jörðin

Hvenær var hnettinum skipt í tímabelti?

Lifandi Saga

Mömmustrákur tryggði bandarískum konum kosningaréttinn

Lifandi Saga

Hermaður sá heiminn á hvolfi eftir heilaskaða

Alheimurinn

Eitilhörð samkeppni um að leysa ráðgátur sólkerfisins

Læknisfræði

Soðnir kettir læknuðu nánast allt á miðöldum

Tækni

Eru eineggja tvíburar erfðafræðilega eins?

Lifandi Saga

Fimm heppnustu manneskjur sögunnar

Maðurinn

Hve mikið gagnamagn rúmast í heilanum?

Náttúran

Sníkill gæðir okkur fegurð

Læknisfræði

Ný tækni lokkar krabbafrumur úr felum

Jörðin

Hvenær var hnettinum skipt í tímabelti?

Lifandi Saga

Mömmustrákur tryggði bandarískum konum kosningaréttinn

Lifandi Saga

Hermaður sá heiminn á hvolfi eftir heilaskaða

Alheimurinn

Eitilhörð samkeppni um að leysa ráðgátur sólkerfisins

Læknisfræði

Soðnir kettir læknuðu nánast allt á miðöldum

Tækni

Eru eineggja tvíburar erfðafræðilega eins?

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Lifandi Saga

Robert the Bruce var hinn sanni Braveheart Skotanna

Lifandi Saga

Robert the Bruce var hinn sanni Braveheart Skotanna

Maðurinn

Samfélagsmiðlar ógna samkenndinni

Maðurinn

Samfélagsmiðlar ógna samkenndinni

Heilsa

Breytingarnar á líkamsþyngd geta leitt í ljós hættu á heilabilun

Náttúran

8 uppfinningar sem þú getur þakkað Einstein fyrir

Náttúran

Að klóna risaeðlur: Er hægt að vekja risaeðlur til lífsins?

Maðurinn

Sársauki – Hvað er sársauki?

Vinsælast

1

Tækni

Eru eineggja tvíburar erfðafræðilega eins?

2

Náttúran

Sníkill gæðir okkur fegurð

3

Læknisfræði

Ný tækni lokkar krabbafrumur úr felum

4

Náttúran

Kisulóra er villiköttur

5

Lifandi Saga

Greitt fyrir Pepsi-Cola með sovéskum kafbátum

6

Jörðin

Hvenær var hnettinum skipt í tímabelti?

1

Náttúran

Sníkill gæðir okkur fegurð

2

Læknisfræði

Ný tækni lokkar krabbafrumur úr felum

3

Jörðin

Hvenær var hnettinum skipt í tímabelti?

4

Lifandi Saga

Hermaður sá heiminn á hvolfi eftir heilaskaða

5

Lifandi Saga

Mömmustrákur tryggði bandarískum konum kosningaréttinn

6

Lifandi Saga

Fimm heppnustu manneskjur sögunnar

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

Maðurinn

Er það skaðlegt að plokka nefhárin?

Lifandi Saga

Hve lengi höfum við fengið sumarfrí?

Maðurinn

Þessi tvö efni geta átt þátt í að lækka líffræðilegan aldur okkar

Lifandi Saga

Hin dularfulla María Magdalena var nákomin frelsaranum

Menning og saga

Múmía hræddi líftóruna úr vörðum

Náttúran

Topp 5: Hvaða könguló er stærst?

Náttúran

Tuttugu arma sædýr fannst við suðurskautið

Maðurinn

Styrktu alla þrjá þætti greindarinnar

Jörðin

Evrópsk ofureldstöð virðist undirbúa gos

Maðurinn

10 óvanalegar tegundir af fælni

Fimm heppnustu manneskjur sögunnar

Sumir virðast vera fæddir undir lukkustjörnu en hjá öðrum virðist heppnin vera nánast yfirnáttúrulegt fyrirbæri. Hvorki eldingar, flugslys, öfundsjúkir keppinautar eða kjarnorkusprengjur gátu bugað þessa heppnu einstaklinga.

Lifandi Saga

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is