Bandarískur herafli náði þann 11. apríl 1945 til útrýmingarbúðanna Dora-Middlebau í suðurhluta Harzen-héraðs. Þjóðverjar höfðu áður unnið að því að tæma búðirnar að mestu og einungis fáeinir fangar voru eftir – meðal þeirra hin 19 ára gamla Lilly Jakob frá Ungverjalandi.
Árinu áður hafði hún ásamt fjölskyldu sinni verið flutt til útrýmingarbúðanna Auschwitz Birkenau. Strax eftir komuna þangað var Lilly skilin frá foreldrum sínum og litlum bræðrum. Hún vonaði að hún fengi að sjá þau aftur.
Lilly var síðar send til Dora-Middlebau þar sem hún vann við að setja saman V2-eldflaugar í neðanjarðarverksmiðju. Þegar búðirnar voru frelsaðar lá Lilly á sjúkrastofu með taugaveiki. Í skúffu einni í bragganum fann hún óhugnanlegan hlut: Laglega innbundið myndaalbúm.
Lilly Jacob fann myndaalbúm sem skilið var eftir í fangabúðunum Dora-Mittelbau
Lilly sá strax að albúmið var fullt af myndum frá Auschwitz. Myndirnar sýndu komu ungverskra gyðinga sem voru fluttir þangað í maí eða júní 1944.
Myndirnar skrásettu ferlið frá komu gyðinganna til útrýmingarbúðanna og fram að síðasta augnabliki þeirra, rétt áður en þeir voru leiddir inn í gasklefa.
Ekki er vitað hver tók myndirnar. Það kann að hafa verið Ernst Hoffman eða Bernhard Walter – tveir SS-liðar sem sáu um að taka einkennismyndir af öllum föngum búðanna. Sagnfræðingar vita ekki hvers vegna myndir þessar voru yfir höfuð teknar.
Koman
Skorsteinarnir á Krematorium II og Krematorium III sjást í bakgrunninum. Þar voru margir gyðingar brenndir sama dag og þeir komu til búðanna.
Gyðingar settir af í forgarði helvítis
Frá 15. maí til 9. júlí 1944 voru meira en 434.000 ungverskir gyðingar fluttir til fangabúða nasista. Flestir þeirra enduðu í Auschwitz-Birkenau. Lestirnar keyrðu inn að lestarpalli í búðunum og síðan voru gyðingarnir reknir út úr yfirfullum lestarvögnunum. Um 8 af hverjum 10 voru gasaðir til bana skömmu eftir komuna.
Búðirnar
Líkbrennslur í Auschwitz-Birkenau (merktar með rauðu) gátu brennt allt að 9.000 manns á degi hverjum.
Auschwitz-Birkenau var dauðaverksmiðja
Aðalbúðirnar, Auschwitz 1, voru teknar í notkun árið 1940 og hýstu margvíslega pólitíska fanga. Auschwitz 2 (Auschwitz-Birkenau) frá 1942 voru útrýmingarbúðir með fjórum gasklefum og líkbrennslum meðan að Auschwitz 3, þar sem fangarnir framleiddu gúmmí og eldsneyti, voru reistar af þýska iðnaðarrisanum IG Farben.
Deildirnar
Í bakgrunni sést aðalvarðturn Auschwitz-Birkenau en lest gat keyrt í gegnum gátt með dauðadæmda gyðinga á leið þeirra inn í búðirnar.
Þeim nýkomnu var skipt upp
Þegar SS-verðirnir höfðu náð öllum út úr lestarvögnunum voru hinir nýkomnu beðnir um að skilja eftir eigur sínar í hrúgu á lestarpallinum. Síðan var gyðingunum skipt upp í tvo hópa eftir kyni og aldri: menn og eldri drengir voru sendir í eina röð en konur og börn í hina.
Úrvalið
Konan á myndinni, Geza Lajtos lifði af veruna í Auschwitz-Birkenau en lést í öðrum fangabúðum í mars 1945.
Læknir útdeilir dauðadómum
Nú hófst hið svokallaða val. SS-læknar mátu ástand þeirra sem voru nýkomnir. Markmiðið var að velja þá sem gátu ennþá þolað erfiðisvinnu. Sumir þeirra voru beðnir um að upplýsa um aldur sinn og hvort þeir hefðu lært einhverja iðn en flestir voru þó metnir út frá líkamlegu atgervi.
Þrælavinna
Alls var um 1,1 milljón gyðinga flutt til Auschwitz – af þeim voru um 200.000 valdir til erfiðisvinnu. Hinir voru drepnir eins skjótt og kostur var.
Fangar voru bara númer í röðinni
Þeir gyðingar sem að mati SS manna voru nægjanlega hraustir til að vinna voru sendir áfram inn í búðirnar. Þar voru þeir krúnurakaðir, aflúsaðir og fengu húðflúr með fanganúmeri á vinstri hönd. Að lokum voru þeir látnir klæðast röndóttum fangabúningi og skipað í pláss í einum af fjölmörgum bröggum búðanna.
Eigurnar
Eigur fanganna voru flokkaðar og þær geymdar í bröggum í svokallaðri Kanada-deild í Auschwitz-Birkenau.
Allar eigur gerðar upptækar
Sérstakur hópur fanga frá „Sonderkommando“ búðanna fékk það verkefni að fara í gegnum farangur hinna nýkomnu og flokka eigur þeirra. Klæði, skófatnaður og skartgripir lágu í stórum hrúgum til þess að nýta mætti það annars staðar í Þriðja ríkinu. Þegar flokkuninni var lokið voru lang flestir eigendur þegar dauðir.
Dauðadæmd
Þeir gyðingar sem læknar mátu óhæfa til vinnu voru sendir beint í gasklefana.
Beint í gasklefana
Mestur hluti gyðinganna – einkum konur, börn, veikir, fatlaðir og aldraðir – voru skoðaðir af SS læknum og sendir áfram til gasklefa búðanna. Fyrst voru gyðingarnir látnir afklæðast og þeim sagt að þeir væru að fara í sturtu. Enginn hafði hugmynd um að þetta væru gasklefar.
Biðin
Gyðingarnir vissu ekki hvað beið þeirra meðan þeir sátu í græna lundinum fyrir framan gasklefana.
Græn biðstofa dauðans
Um sumarið 1944 lentu nasistar í Auschwitz-Birkenau í nokkrum vanda: Gasklefarnir og líkbrennslurnar voru ekki nógu afkastamiklar til að anna öllum þeim gyðingum sem komu með lestunum frá Ungverjalandi. Því fengu sumir gyðingar að upplifa rólega stund í lundi einum fyrir framan gasklefana.
Síðasta augnablikið
Frá 1944 voru öll börn undir 14 ára aldri sjálfkrafa metin vanhæf til vinnu og send í gasklefana.
Biðtíminn loks á enda
Þegar ekkert pláss var lengur í „búningaklefanum“ var fólkið sem beið örlaga sinna flutt til gasklefanna. Þjóðverjar fluttu 216.000 börn gyðinga undir 18 ára aldri til Auschwitz-Birkenau. Lang flest þeirra voru strax send í gasklefana, önnur voru tilraunadýr hjá hinum viðurstyggilega dr. Joseph Mengele.
LESTU EINNIG
Uppgötvunin
Lily uppgötvaði bræður sína á einni myndinni. Árið 1980 ánafnaði hún Auschwitz-myndaalbúminu til ísraelskra yfirvalda.
Lily Jakob finnur fjölskyldu sína
Þegar Lily Jakob fletti í Auschwitz myndaalbúminu uppgötvaði hún mynd af Sril og Selik – tveimur bræðrum hennar – í kösinni fyrir framan lestarvagnana. Þeir voru báðir sendir í gasklefana. Á árunum eftir síðari heimsstyrjöldina leituðu margir sem lifað höfðu hremmingarnar af til Lily í von um að finna mynd af ástvinum sínum sem hurfu sporlaust í helförinni.
