Glæpir borga sig

Maurar ræna öðrum maurum, fuglar hræða og kræklingar gabba. Alls staðar leynast uppátækjasöm dýr sem beita einstökum ráðum til að tryggja sér sess í fæðukeðjunni.

BIRT: 08/12/2022

LESTÍMI:

4 mínútur
Svindlarar Kattfiskurinn platar aðra fiska til að klekja út afkvæmum hans

Kattfiskurinn í Tanganyika-vatni í Mið-Afríku narrar aðra fisktegund í vatninu, síklíðann, til að annast barnauppeldið fyrir sig. Þegar síklíðinn gýtur eggjum sínum, syndir kattfiskurinn leiftursnöggt að sama stað og gýtur eggjum sínum þar. Síklíðinn safnar eggjum kattfisksins saman í fátinu og þau klekjast út í skoltinum á honum.

Ræningjar: Maurar ræna afkvæmum annarra drottninga og þvinga í þrældóm

Tilteknar maurategundir beita hugvitssamlegum ráðum til að fjölga sér: Tiltekin drottning ræðst þá á maurabú annarrar drottningar og drepur drottninguna sem þar réði ríkjum. Þá bíður nýja drottningin þess að eggin í búinu klekist út og afkvæmin gangi til liðs við hana. Í sumum tilvikum ber hún eggin fyrst heim með sér.

Bragðarefur: Spörfugl beitir tilefnislausri viðvörun til að stela.

Spörfuglar í Kalaharíeyðimörkinni beita brögðum til að stela fæðu frá jarðköttum á svæðinu. Fuglinn lætur hljóma tilefnislaust viðvörunarkall til að telja jarðköttunum trú um að rándýr sé í nánd. Þegar þeir síðarnefndu svo flýja niður í holur sínar gefst spörfuglunum tækifæri til að stela fæðu þeirra.

Auðkennisþjófar: Kræklingur narrar ránfisk með vef sem líkist fiskum.

Tiltekin tegund ferskvatnskræklinga, lampsilis, myndar vef á brún skeljarinnar sem ætlað er að líkja eftir litlum vatnakarpa. Vefurinn er útbúinn bæði röndum og augum, sem minna á karpann. Tilgangurinn með tálbeitu þessari er að fá ránfiska til að bíta gat á poka sem inniheldur lirfur kræklingsins. Við þetta streyma lirfurnar út úr skolti fisksins og safna næringu í tálknum hans.

Bjalla leggur undir sig maurabú í skiptum fyrir vímuefni.

Mjölbjallan á auðvelt með að ná yfirráðum yfir vel vörðum maurabúum, þar sem hún étur ungviði búsins og gýtur eigin eggjum. Ástæða þessarar velgengni er sú að bjallan losar frá sér örsmáa dropa af vímuvaldandi efni úr kirtlum á afturenda hennar og meðfram hliðum búksins, sem fær maurana til að slaka á og ánetjast efninu.

Óaldarflokkar: Valdabarátta leysir úr læðingi blóðuga bardaga.

Randamerðir eru hjarðdýr sem lifa á afmörkuðum svæðum og eru einkar samhæfð þegar þeim lendir saman. Þessi smágerðu ránspendýr mynda gjarnan tvær víglínur, sem samanstanda af 20-30 dýrum gegnt hvert öðru. Dýrin ruggast til hliðanna og þeim lýstur að lokum saman í blóðugum bardaga.

Kúgarar: Þvaðrarar þvinga foreldra til að sjá fyrir meiri fæðu.

Svarthvíti þvaðrarinn lifir í litlum hópum í þéttvöxnum runnagróðri á hitabeltisgresjunni í suðurhluta Afríku. Þar dvelja ungarnir oft á jörðu niðri þar sem þeir garga hátt og eiga fyrir vikið á hættu að verða óvinum að bráð. Rannsóknir hafa leitt í ljós að ungarnir vekja á sér athygli í því skyni að þvinga fullorðnu fuglana til að færa sér meiri fæðu.

Fíklar: Sauðir yfirgefa hjörðina til að komast í vímu.

Í kanadíska hluta Klettafjalla yfirgefur stórhyrningurinn hjörð sína til að leita uppi tilteknar skófir sem myndast á klettunum. Sauðirnir skafa skófina af með framtönnunum og hornunum í því skyni að komast í eins konar vímu. Í slæmum tilvikum hættir sauðurinn þessari iðju ekki fyrr en allar tennurnar eru slitnar upp.

Svikahrappar: Kvenaparnir narra karldýrin til að annast um afkvæmin.

Keisaraskeggurinn fæðir tvíbura, sem strax við fæðingu vega um helming af þyngd móðurinnar samanlagt. Þessir smágerðu silkiapar eðla sig fyrir vikið með tveimur til þremur karldýrum á æxlunartímabilinu til þess að tryggja að feðurnir aðstoði við að burðast með afkvæmin, en enginn þeirra er viss um hvaða afkvæmi er hans eigið.

Svindlarar Kattfiskurinn platar aðra fiska til að klekja út afkvæmum hans

Kattfiskurinn í Tanganyika-vatni í Mið-Afríku narrar aðra fisktegund í vatninu, síklíðann, til að annast barnauppeldið fyrir sig. Þegar síklíðinn gýtur eggjum sínum, syndir kattfiskurinn leiftursnöggt að sama stað og gýtur eggjum sínum þar. Síklíðinn safnar eggjum kattfisksins saman í fátinu og þau klekjast út í skoltinum á honum.

Ræningjar: Maurar ræna afkvæmum annarra drottninga og þvinga í þrældóm

Tilteknar maurategundir beita hugvitssamlegum ráðum til að fjölga sér: Tiltekin drottning ræðst þá á maurabú annarrar drottningar og drepur drottninguna sem þar réði ríkjum. Þá bíður nýja drottningin þess að eggin í búinu klekist út og afkvæmin gangi til liðs við hana. Í sumum tilvikum ber hún eggin fyrst heim með sér.

Bragðarefur: Spörfugl beitir tilefnislausri viðvörun til að stela.

Spörfuglar í Kalaharíeyðimörkinni beita brögðum til að stela fæðu frá jarðköttum á svæðinu. Fuglinn lætur hljóma tilefnislaust viðvörunarkall til að telja jarðköttunum trú um að rándýr sé í nánd. Þegar þeir síðarnefndu svo flýja niður í holur sínar gefst spörfuglunum tækifæri til að stela fæðu þeirra.

Auðkennisþjófar: Kræklingur narrar ránfisk með vef sem líkist fiskum.

Tiltekin tegund ferskvatnskræklinga, lampsilis, myndar vef á brún skeljarinnar sem ætlað er að líkja eftir litlum vatnakarpa. Vefurinn er útbúinn bæði röndum og augum, sem minna á karpann. Tilgangurinn með tálbeitu þessari er að fá ránfiska til að bíta gat á poka sem inniheldur lirfur kræklingsins. Við þetta streyma lirfurnar út úr skolti fisksins og safna næringu í tálknum hans.

Bjalla leggur undir sig maurabú í skiptum fyrir vímuefni.

Mjölbjallan á auðvelt með að ná yfirráðum yfir vel vörðum maurabúum, þar sem hún étur ungviði búsins og gýtur eigin eggjum. Ástæða þessarar velgengni er sú að bjallan losar frá sér örsmáa dropa af vímuvaldandi efni úr kirtlum á afturenda hennar og meðfram hliðum búksins, sem fær maurana til að slaka á og ánetjast efninu.

Óaldarflokkar: Valdabarátta leysir úr læðingi blóðuga bardaga.

Randamerðir eru hjarðdýr sem lifa á afmörkuðum svæðum og eru einkar samhæfð þegar þeim lendir saman. Þessi smágerðu ránspendýr mynda gjarnan tvær víglínur, sem samanstanda af 20-30 dýrum gegnt hvert öðru. Dýrin ruggast til hliðanna og þeim lýstur að lokum saman í blóðugum bardaga.

Kúgarar: Þvaðrarar þvinga foreldra til að sjá fyrir meiri fæðu.

Svarthvíti þvaðrarinn lifir í litlum hópum í þéttvöxnum runnagróðri á hitabeltisgresjunni í suðurhluta Afríku. Þar dvelja ungarnir oft á jörðu niðri þar sem þeir garga hátt og eiga fyrir vikið á hættu að verða óvinum að bráð. Rannsóknir hafa leitt í ljós að ungarnir vekja á sér athygli í því skyni að þvinga fullorðnu fuglana til að færa sér meiri fæðu.

Fíklar: Sauðir yfirgefa hjörðina til að komast í vímu.

Í kanadíska hluta Klettafjalla yfirgefur stórhyrningurinn hjörð sína til að leita uppi tilteknar skófir sem myndast á klettunum. Sauðirnir skafa skófina af með framtönnunum og hornunum í því skyni að komast í eins konar vímu. Í slæmum tilvikum hættir sauðurinn þessari iðju ekki fyrr en allar tennurnar eru slitnar upp.

Svikahrappar: Kvenaparnir narra karldýrin til að annast um afkvæmin.

Keisaraskeggurinn fæðir tvíbura, sem strax við fæðingu vega um helming af þyngd móðurinnar samanlagt. Þessir smágerðu silkiapar eðla sig fyrir vikið með tveimur til þremur karldýrum á æxlunartímabilinu til þess að tryggja að feðurnir aðstoði við að burðast með afkvæmin, en enginn þeirra er viss um hvaða afkvæmi er hans eigið.

BIRT: 08/12/2022

HÖFUNDUR: Ritstjórn

HÖFUNDARÉTTUR MYNDA: Shutterstock, Mark Deeble and Victoria Stone/Getty Images, Mark Moffett/Getty Images, Jen Guyton/NaturePL, JOEL SARTORE/National Geographic, Bert Hölldobler, Christina L. Kwapich, kevin L. Haight, Harry Marshall, Alex Thompson, Ed Reschke/Getty Images, M&G Therin-Weise/AGE/ImageSelect

vinsælustu greinarnar

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is